تست IGRA یک آزمایش خون برای تشخیص عفونت سل نهفته است که پاسخ ایمنی به آنتی‌ژن‌های سل را با اندازه‌گیری اینترفرون-گاما ارزیابی می‌کند. روش انجام تست IGRA شامل جمع‌آوری خون، انکوباسیون در ۳۷ درجه و تحلیل با ELISA یا شمارش نقاط است. این تست دقیق‌تر از TST بوده و برای افراد پرریسک توصیه می‌شود.
جهت عضویت در کانال آموزشی در تلگرام به لینک زیر مراجعه کنید:
https://t.me/hematology_education
روش انجام تست IGRA
فهرست مطالب
- مقدمه تست IGRA (سنجش رهاسازی اینترفرون-گاما)
- روش انجام تست IGRA و نحوه اجرای آزمایش
- سوالات رایج درباره روش انجام تست IGRA
- منابع معتبر برای مطالعه روش انجام تست IGRA
مقدمه تست IGRA (سنجش رهاسازی اینترفرون-گاما)
تست IGRA یک آزمایش خون پیشرفته برای تشخیص عفونت سل نهفته (LTBI) و کمک به شناسایی سل فعال است. این تست پاسخ ایمنی سلول‌های T را به آنتی‌ژن‌های خاص مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (مانند ESAT-6 و CFP-10) ارزیابی می‌کند و با اندازه‌گیری اینترفرون-گاما (IFN-γ) تولیدشده توسط سلول‌های ایمنی، عفونت را تشخیص می‌دهد. این آنتی‌ژن‌ها در واکسن BCG و اکثر مایکوباکتری‌های غیرتوبرکلوزی وجود ندارند، بنابراین IGRA از TST (تست پوست توبرکولین) دقیق‌تر است، به‌ویژه در افراد واکسینه‌شده با BCG یا مواجهه با مایکوباکتری‌های غیرپاتوژن. دو نوع اصلی IGRA عبارتند از: QuantiFERON-TB Gold Plus (QFT-Plus) که غلظت IFN-γ را اندازه‌گیری می‌کند، و T-SPOT.TB که تعداد سلول‌های تولیدکننده IFN-γ (نقاط) را شمارش می‌کند. IGRA برای افراد پرریسک مانند مهاجران، کارکنان بهداشت، و افراد در تماس با بیماران سل توصیه می‌شود. زمان پردازش سریع (۸-۳۲ ساعت) لازم است تا سلول‌های زنده حفظ شوند. نتایج ممکن است مثبت (عفونت محتمل)، منفی (عفونت بعید)، نامعین/نامعتبر (تکرار لازم) یا مرزی (برای T-SPOT) باشد. IGRA نمی‌تواند سل فعال را از نهفته تمایز دهد و نیاز به بررسی‌های اضافی مانند رادیوگرافی و کشت دارد. مزایا: یک ویزیت، عدم تداخل با BCG، دقت بالا (>۹۹% اختصاصی)، بدون اثر booster. محدودیت‌ها: گران، نیاز به تجهیزات، حساس به خطاهای جمع‌آوری/حمل، منفی کاذب در ایمونوساپرس، تداخل با واکسن‌های زنده (تست همزمان یا پس از ۱ ماه). برای کودکان زیر ۵ سال، TST ترجیحی است اما IGRA در برخی موارد استفاده می‌شود. واکسیناسیون ویروس‌های غیرزنده (مانند COVID-19) تداخلی ندارد.
روش انجام تست IGRA
تست در آزمایشگاه واجد شرایط توسط پرسنل آموزش‌دیده انجام شود. آمادگی: ناشتا لازم نیست؛ داروها، بیماری‌ها، واکسیناسیون اخیر را اطلاع دهید. از تست در افراد با مثبت قبلی یا درمان سل اجتناب کنید. دو روش اصلی:
روش انجام تست QuantiFERON-TB Gold Plus (QFT-Plus) و مراحل اجرای آن
نیاز به ۴ میلی‌لیتر خون (۱ میلی‌لیتر در هر لوله). گزینه‌های جمع‌آوری:
گزینه ۱: جمع‌آوری مستقیم در لوله‌های QFT-Plus
1. خون را در دمای ۱۷-۲۵ درجه سانتی‌گراد در ۴ لوله (Nil: کنترل منفی، TB1: سبز برای CD4، TB2: زرد برای CD4/CD8، Mitogen: کنترل مثبت) بکشید (حجم ۰.۸-۱.۲ میلی‌لیتر).
2. هر لوله را ۱۰ بار تکان دهید تا آنتی‌ژن‌ها حل شوند (کف کردن طبیعی).
3. تا ۱۶ ساعت در ۱۷-۲۵ درجه نگه دارید یا حمل کنید.
4. در ۳۷ درجه سانتی‌گراد (±۱ درجه) به مدت ۱۶-۲۴ ساعت عمودی انکوبه کنید.
5. سانتریفیوژ کنید، پلاسما را جدا کنید (تا ۳ روز در ۴-۲۷ درجه نگه دارید).
6. با ELISA یا LIAISON، مقدار IFN-γ را اندازه‌گیری کنید. نتایج با نرم‌افزار QFT-Plus محاسبه شود: مثبت اگر TB-Nil ≥۰.۳۵ IU/mL و ≥۲۵% Nil؛ منفی اگر <۰.۳۵؛ نامعین اگر کنترل‌ها نامناسب.
روش آماده سازی نمونه برای تست IGRA
گزینه ۲: جمع‌آوری در لوله هپارین و انتقال
1. حداقل ۵ میلی‌لیتر خون در لوله لیتیوم/سدیم هپارین بکشید.
2. تا ۱۲ ساعت در ۱۷-۲۵ درجه یا تا ۵۳ ساعت در ۲-۸ درجه نگه دارید.
3. ۱ میلی‌لیتر به هر لوله QFT-Plus منتقل کنید.
4. ۱۰ بار تکان دهید، سپس مانند گزینه ۱ انکوبه و تحلیل کنید.
روش انجام تست T-SPOT.TB و مراحل اجرای آن
نیاز به ۸ میلی‌لیتر خون (برای بزرگسالان)؛ پردازش ظرف ۸-۳۲ ساعت.
1. خون را در لوله‌های هپارین یا CPT بکشید (حجم بر اساس سن: بزرگسالان ۸ میلی‌لیتر، کودکان کمتر).
2. PBMCها را جدا کنید: سانتریفیوژ (۱۶۰۰-۱۸۰۰ g برای ۲۸-۳۰ دقیقه)، لایه سفید را جمع کنید.
3. PBMCها را بشویید: دو بار سانتریفیوژ (۶۰۰ g سپس ۳۵۰ g برای ۷ دقیقه)، در AIM-V معلق کنید.
4. سلول‌ها را شمارش کنید (دستی با هموسیتومتر یا خودکار)، به غلظت ۲۵۰,۰۰۰ سلول/۱۰۰ میکرولیتر رقیق کنید.
5. ۱۰۰ میکرولیتر PBMC (۲۵۰,۰۰۰ سلول) به هر ۴ چاهک اضافه کنید: Nil، Panel A (ESAT-6)، Panel B (CFP-10)، Mitogen.
6. در ۳۷ درجه با ۵% CO2 به مدت ۱۶-۲۰ ساعت انکوبه کنید.
7. چاهک‌ها را بشویید (۴ بار با PBS)، کنژوگه اضافه کنید (۱ ساعت در ۲-۸ درجه)، دوباره بشویید.
8. سوبسترا اضافه کنید (۷ دقیقه)، بشویید و خشک کنید (۴ ساعت در ۳۷ درجه یا ۱۶ ساعت اتاق).
9. نقاط را شمارش کنید (میکروسکوپ یا تصویربردار): مثبت اگر بالاترین Panel-Nil ≥۸؛ منفی اگر هر دو ≤۴؛ مرزی اگر ۵-۷؛ نامعتبر اگر کنترل‌ها شکست بخورند.
سوالات رایج
1. تست IGRA چیست و چگونه کار می‌کند؟
تست IGRA یک آزمایش خون برای تشخیص عفونت سل نهفته است که پاسخ ایمنی به آنتی‌ژن‌های سل را با اندازه‌گیری اینترفرون-گاما ارزیابی می‌کند.
2. تفاوت تست IGRA با TST چیست؟
IGRA آزمایش خون است و دقیق‌تر از TST (تست پوست) بوده، زیرا با BCG تداخل ندارد و یک ویزیت کافی است.
3. آمادگی لازم برای انجام تست IGRA چیست؟
ناشتا لازم نیست، اما داروها و واکسیناسیون اخیر را اطلاع دهید.
4. زمان پردازش در تست IGRA چقدر است؟
پردازش سریع ۸-۳۲ ساعت لازم است تا سلول‌ها زنده بمانند.
5. نتایج تست IGRA چگونه تفسیر می‌شود؟
مثبت: عفونت محتمل؛ منفی: بعید؛ نامعین: تکرار لازم.
6. مزایای تست IGRA چیست؟
دقت بالا، عدم تداخل با BCG، یک ویزیت، بدون booster.
7. محدودیت‌های تست IGRA کدامند؟
گران، نیاز به تجهیزات، حساس به خطاها، منفی کاذب در ایمونوساپرس.
8. آیا انجام تست IGRA برای کودکان مناسب است؟
برای زیر ۵ سال TST ترجیحی است، اما IGRA در برخی موارد استفاده می‌شود.
9. تداخل واکسیناسیون با تست IGRA چگونه است؟
با واکسن‌های زنده تداخل دارد (پس از ۱ ماه تست کنید)؛ با COVID-19 ندارد.
10. کجا می‌توان تست IGRA را انجام داد؟
در آزمایشگاه‌های واجد شرایط با پرسنل آموزش‌دیده.