فهرست مطالب
چکیده
شاخص آزمایش PT Ratio (نسبت زمان پروترومبین) معیاری برای ارزیابی مسیرهای انعقادی خون است که در پایش درمان‌های ضد انعقادی و تشخیص اختلالات هموستاتیک کاربرد دارد. این مقاله به بررسی اصول علمی، روش‌شناسی، اهمیت بالینی، و چالش‌های مرتبط با PT Ratio پرداخته و راهکارهایی برای بهینه‌سازی کنترل کیفیت در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی ارائه می‌دهد. استفاده از INR به‌عنوان استاندارد جهانی به دلیل محدودیت‌های PT Ratio توصیه می‌شود.
مقدمه
آزمایش زمان پروترومبین (PT) مدت زمان لخته شدن پلاسما را از طریق مسیرهای خارجی و مشترک انعقاد (فاکتورهای VII، X، V، II و I) اندازه‌گیری می‌کند. شاخص آزمایش PT Ratio، حاصل تقسیم زمان PT بیمار بر زمان PT نمونه کنترل، برای استانداردسازی نتایج و کاهش تغییرات ناشی از معرف‌های ترومبوپلاستین طراحی شده است. با وجود توصیه سازمان بهداشت جهانی (WHO) به استفاده از INR، PT Ratio همچنان در برخی آزمایشگاه‌ها کاربرد دارد.
اصول علمی و روش‌شناسی
تعریف PT Ratio
شاخص PT Ratio به صورت زیر محاسبه می‌شود:
PT Ratio = PT بیمار (ثانیه) / PT کنترل (ثانیه)
زمان PT بیمار با افزودن معرف ترومبوپلاستین و کلسیم به پلاسمای سیتراته‌شده اندازه‌گیری می‌شود. نمونه کنترل از پلاسمای افراد سالم تهیه می‌شود.
روش انجام آزمایش PT
- جمع‌آوری نمونه: خون در لوله‌های حاوی سیترات سدیم 3.2% جمع‌آوری می‌شود.
- آماده‌سازی نمونه: پلاسما با سانتریفیوژ (1500-2000 g، 10-15 دقیقه) جدا می‌شود.
- اندازه‌گیری PT: زمان تشکیل لخته با دستگاه کواگولومتر ثبت می‌شود.
- محاسبه PT Ratio: نسبت زمان PT بیمار به PT کنترل محاسبه می‌شود.
استانداردسازی با INR
برای کاهش تغییرات معرف‌ها، INR با فرمول زیر محاسبه می‌شود:
INR = (PT Ratio) ^ ISI
ISI (شاخص حساسیت بین‌المللی) توسط سازنده کیت ارائه شده و مقادیر نزدیک به 1 دقت بالاتری دارند.
کیت PT هموستیکا
اهمیت بالینی
شاخص آزمایش PT Ratio در موارد زیر کاربرد دارد:
- پایش درمان ضد انعقادی: ارزیابی اثربخشی وارفارین با محدوده درمانی PT Ratio 2.0-3.0.
- تشخیص اختلالات هموستاتیک: شناسایی کمبود فاکتورهای انعقادی، بیماری کبدی، یا مهارکننده‌ها.
- ارزیابی پیش‌جراحی: بررسی خطر خونریزی قبل از جراحی‌های بزرگ.
محدوده مرجع و تفسیر
محدوده مرجع PT Ratio در افراد سالم 0.9-1.1 است. نتایج غیرطبیعی ممکن است به موارد زیر اشاره کنند:
- PT Ratio > 1.1: درمان ضد انعقادی، بیماری کبدی، کمبود ویتامین K، یا DIC.
- PT Ratio < 0.9: وضعیت هیپرکواگولابل و افزایش خطر ترومبوز.
کنترل کیفیت و ملاحظات آزمایشگاهی
- کنترل‌های داخلی: استفاده روزانه از نمونه‌های کنترل تجاری.
- انتخاب معرف: معرف‌های با ISI < 1.2 برای دقت بالاتر.
- نگهداری نمونه: پلاسما باید در 2-8 درجه سانتی‌گراد و حداکثر 24 ساعت نگهداری شود.
- کالیبراسیون دستگاه: کالیبراسیون دوره‌ای کواگولومترها.
- تکرارپذیری: ضریب تغییرات (CV) کمتر از 5%.
چالش‌ها و محدودیت‌ها
- تغییرپذیری معرف‌ها: تفاوت در ISI معرف‌ها نتایج را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- تداخلات دارویی: هپارین، آنتی‌بیوتیک‌ها، یا مکمل‌ها می‌توانند نتایج را تغییر دهند.
- وابستگی به روش: تفاوت در دستگاه‌ها و روش‌های دستی/خودکار.
- عدم استانداردسازی: فقدان استاندارد جهانی در مقایسه با INR.
توصیه‌های عملی برای آزمایشگاه‌ها
- آموزش پرسنل: آموزش مداوم در زمینه روش‌های PT و تفسیر.
- استفاده از INR: تبدیل PT Ratio به INR برای مقایسه بین‌المللی.
- مستندسازی: ثبت مشخصات معرف و شرایط آزمایش.
- همکاری با پزشکان: ارائه گزارش‌های جامع با تفسیر بالینی.
نتیجه‌گیری
شاخص آزمایش PT Ratio ابزار مفیدی برای ارزیابی انعقاد خون است، اما به دلیل محدودیت‌های آن، INR به‌ع عنوان استاندارد طلایی توصیه می‌شود. آزمایشگاه‌ها با رعایت کنترل کیفیت، استفاده از معرف‌های با ISI پایین، و آموزش پرسنل می‌توانند دقت نتایج را تضمین کنند.
سوالات رایج درباره آزمایش PT Ratio
- آزمایش PT Ratio چیست؟ شاخصی برای ارزیابی زمان انعقاد خون، محاسبه‌شده از نسبت PT بیمار به PT کنترل.
- چرا PT Ratio به INR تبدیل می‌شود؟ INR استاندارد جهانی است و تغییرات معرف‌ها را کاهش می‌دهد.
- محدوده نرمال PT Ratio چیست؟ معمولاً 0.9-1.1 برای افراد سالم.
- چه عواملی نتایج آزمایش را تحت تأثیر قرار می‌دهند؟ داروها، بیماری‌های کبدی، و کیفیت معرف‌ها.
- آیا PT Ratio برای همه بیماران مناسب است؟ خیر، INR برای پایش درمان ضد انعقادی دقیق‌تر است.
- چگونه نمونه خون برای آزمایش PT جمع‌آوری می‌شود؟ در لوله‌های سیترات سدیم 3.2%.
- چرا نتایج PT Ratio بین آزمایشگاه‌ها متفاوت است؟ به دلیل تفاوت در معرف‌ها و دستگاه‌ها.
- آیا رژیم غذایی بر PT Ratio تأثیر دارد؟ بله، غذاهای غنی از ویتامین K می‌توانند نتایج را تغییر دهند.
- چه زمانی آزمایش PT Ratio انجام می‌شود؟ برای پایش درمان ضد انعقادی، تشخیص اختلالات انعقادی، یا پیش‌جراحی.
- چگونه دقت آزمایش PT Ratio تضمین می‌شود؟ با کنترل کیفیت، کالیبراسیون دستگاه، و استفاده از معرف‌های استاندارد.
جهت مطالعه بییشتر به لینک زیر مراجعه کنید:
https://medlineplus.gov/lab-tests/prothrombin-time-test-and-inr-ptinr/