روش انجام آزمایش رز بنگال (Rose Bengal Test): راهنمای جامع غربالگری بروسلوز

–>

روش انجام آزمایش رز بنگال (Rose Bengal Test)

روش انجام آزمایش رز بنگال به این شرح است که ۲۵ میکرولیتر سرم بیمار با ۲۵ میکرولیتر آنتی‌ژن رنگ‌آمیزی‌شده رز بنگال در محیط اسیدی مخلوط شده و به‌مدت ۴ دقیقه در دمای اتاق چرخانده می‌شود؛ در صورت وجود آنتی‌بادی ضد بروسلا، آگلوتیناسیون قابل مشاهده ایجاد می‌گردد که نشان‌دهنده نتیجه مثبت و ابتلای احتمالی به بروسلوز است.

جهت عضویت در کانال آموزشی در تلگرام به لینک زیر مراجعه کنید:

🚀 عضویت در کانال تلگرام

فهرست مطالب

مقدمه و اهمیت تست رز بنگال

آزمایش رز بنگال (Rose Bengal Test) یکی از مهم‌ترین تست‌های سرولوژیک برای تشخیص بروسلوز (Brucellosis) یا همان تب مالت است. این بیماری از جمله زئونوزهای شایع در ایران و بسیاری از کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود. تشخیص سریع و دقیق آن اهمیت زیادی دارد، زیرا تاخیر در شناسایی می‌تواند منجر به بروز عوارض مزمن مانند اندوکاردیت، آرتریت و مننژیت شود. در این مقاله ی جامع روش انجام آزمایش رز بنگال و تفسیر نتایج آن را می آموزید. تست رز بنگال به‌دلیل سرعت بالا، سهولت اجرا، هزینه پایین و حساسیت قابل قبول، به‌عنوان تست غربالگری اولیه بروسلوز در اغلب آزمایشگاه‌های کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اصول علمی و مبانی ایمونولوژیک رز بنگال

پایه‌ی علمی این تست بر اساس آگلوتیناسیون مستقیم آنتی‌ژن و آنتی‌بادی در محیط اسیدی است.
در سرم افراد مبتلا به بروسلوز، آنتی‌بادی‌های IgM و IgG ضد آنتی‌ژن‌های سطحی بروسلا وجود دارد. این آنتی‌بادی‌ها در تماس با سوسپانسیون آنتی‌ژنی حاوی سلول‌های کشته‌شده Brucella abortus stain 99 که با رنگ رز بنگال (pH 3.65) رنگ‌آمیزی و در محیط بافر اسیدی معلق شده‌اند، واکنش داده و باعث آگلوتیناسیون (توده‌ای شدن) قابل مشاهده می‌شوند.
رنگ صورتی آنتی‌ژن باعث افزایش وضوح و تشخیص چشمی واکنش می‌شود. محیط اسیدی، احتمال واکنش غیراختصاصی را کاهش داده و موجب اختصاصیت بیشتر تست می‌گردد.

ترکیب و نگهداری آنتی‌ژن رز بنگال

آنتی‌ژن تجاری این تست معمولاً شامل موارد زیر است:

  • سلول‌های کشته‌شده Brucella abortus (Stain 99)
  • بافر فسفات با pH حدود 3.6–3.7
  • رنگ رز بنگال (Rose Bengal Dye)
  • فنل به عنوان نگهدارنده و ضد میکروب

شرایط نگهداری: آنتی‌ژن باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد (یخچال) و دور از نور نگهداری شود. یخ‌زدگی، تابش مستقیم نور و نگهداری در دمای بالا می‌تواند باعث تخریب آنتی‌ژن و بروز نتایج کاذب شود.

نمونه مورد استفاده (سرم بیمار)

نمونه مورد استفاده در این تست سرم بیمار است که باید از خون بدون ضدانعقاد تهیه شود.

  • پس از لخته شدن کامل خون، سرم جدا و در دمای ۲–۸ درجه تا ۷۲ ساعت قابل نگهداری است.
  • برای نگهداری طولانی‌تر، سرم باید در دمای -۲۰ درجه فریز شود.
  • سرم‌های همولیز، لیپمیک یا آلوده نباید مورد استفاده قرار گیرند.

وسایل و مواد مورد نیاز تست رز بنگال

  • آنتی‌ژن رز بنگال آماده مصرف
  • سرم بیمار
  • سرم کنترل مثبت و منفی
  • پلیت سرولوژی سفید یا کاشی چینی تمیز
  • سمپلر یا میکروپیپت (۲۵ میکرولیتر)
  • اپلیکاتور چوبی یا میکسر پلاستیکی
  • تایمر
  • دمای اتاق (۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد)

روش انجام آزمایش رز بنگال (مرحله به مرحله)

  1. اجازه دهید آنتی‌ژن و سرم‌ها به دمای اتاق برسند (حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه).
  2. بر روی پلیت سفید، دایره‌هایی برای نمونه‌ی بیمار و کنترل‌ها علامت‌گذاری کنید.
  3. با استفاده از سمپلر، ۲۵ میکرولیتر از سرم بیمار را در هر دایره بچکانید.
  4. به هر دایره، ۲۵ میکرولیتر آنتی‌ژن رز بنگال اضافه کنید.
  5. با اپلیکاتور چوبی یا میکسر، به‌آرامی آنتی‌ژن و سرم را مخلوط کرده و در کل سطح دایره پخش کنید.
  6. پلیت را به مدت ۴ دقیقه در دمای اتاق به‌آرامی روی میز به‌صورت دایره‌ای حرکت دهید.
  7. پس از پایان زمان، پلیت را بدون حرکت در نور مناسب بررسی کنید.

برای تأیید نتایج، مطالعه‌ی راهنمای کامل روش انجام آزمایش رایت لوله‌ای و نیز روش انجام آزمایش 2ME و تست کومبس رایت توصیه می‌شود.

تفسیر نتایج و نکات بالینی رز بنگال

نتیجه مثبت: در صورت مشاهده‌ی آگلوتیناسیون واضح یا تجمع ذرات صورتی‌رنگ، نتیجه مثبت تلقی می‌شود.

نتیجه منفی: در صورت یکنواخت بودن محلول و عدم وجود تجمع، نتیجه منفی است.

نتیجه مشکوک: اگر آگلوتیناسیون خفیف یا غیر واضح باشد، نتیجه باید با تست‌های تأییدی مانند Wright یا 2ME بررسی شود.

روش انجام آزمایش رز بنگال

نتایج تست رز بنگال : نمونه a مثبت و نمونه ی b منفی است

تفسیر بالینی:

  • تست رز بنگال مثبت به‌تنهایی تشخیص قطعی نیست.
  • برای تأیید نهایی باید تست‌های کمی مانند رایت با تیتر بالا (≥1:160) انجام شود.
  • در مراحل مزمن بیماری ممکن است تست رز بنگال منفی شود (به علت غلبه IgG با میل ترکیبی پایین‌تر در pH اسیدی).

کنترل کیفی (Quality Control) تست رز بنگال

کنترل کیفی بخش ضروری آزمایش است و باید در هر سری تست انجام شود.

  • کنترل مثبت: سرم حاوی آنتی‌بادی ضد بروسلا → باید آگلوتیناسیون واضح نشان دهد.
  • کنترل منفی: سرم فاقد آنتی‌بادی → نباید هیچ آگلوتیناسیونی نشان دهد.

اگر کنترل‌ها نتیجه‌ی مورد انتظار ندهند، باید از انجام تست برای نمونه‌ها خودداری و عملکرد آنتی‌ژن، پیپت‌ها و دمای محیط بررسی شود.

خطاهای احتمالی و علل نتایج کاذب

🔹 مثبت کاذب: در بیماری‌های دیگر مانند تیفوئید، لپتوسپیروز، کولرا، بعضی از عفونت‌های مزمن و پس از واکسیناسیون علیه بروسلا ممکن است رخ دهد.
🔹 منفی کاذب: در مواردی مانند بروسلوز مزمن، مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری، یا سطح پایین آنتی‌بادی.
🔹 خطاهای فنی: استفاده از آنتی‌ژن منقضی یا دمای نامناسب اتاق، حجم نادرست نمونه یا زمان چرخش کمتر یا بیشتر از ۴ دقیقه.
🔹 تداخل سرم‌ها: سرم‌های همولیز، آلوده یا لیپمیک می‌توانند در نتیجه اختلال ایجاد کنند.

کاربرد بالینی تست رز بنگال

  • غربالگری سریع بروسلوز انسانی یا دامی
  • ارزیابی اولیه‌ی اپیدمیولوژیک در مناطق بومی
  • تست تکمیلی در بررسی تماس‌های شغلی (دامداران، کارکنان کشتارگاه، دامپزشکان)
  • کنترل کیفیت نمونه‌ها قبل از انجام تست‌های کمی

مقایسه تست رز بنگال با رایت، 2ME و الایزا

ویژگی رز بنگال رایت 2ME الایزا
نوع تست کیفی (غربالگری) کمی (تأییدی) تأییدی مزمن حساس و اختصاصی بالا
زمان انجام ۵ دقیقه ۱ ساعت ۲ ساعت ۲ تا ۳ ساعت
تجهیزات لازم ساده سانتریفیوژ، پیپت انکوباتور ELISA Reader
کاربرد اصلی غربالگری اولیه تعیین تیتر افتراق مزمن تشخیص دقیق و اپیدمیولوژی
مطالعه‌ی تکمیلی: رایت لوله‌ای | 2ME | کومبس رایت

نکات تخصصی در مورد روش انجام آزمایش رز بنگال برای آزمایشگاه (Tips)

  • تست باید در دمای ثابت اتاق (۲۰–۲۵°C) انجام شود.
  • آنتی‌ژن نباید منجمد شود.
  • هر بطری آنتی‌ژن را پس از باز شدن در زمان محدود (حداکثر یک ماه) استفاده کنید.
  • در صورت شک به آنتی‌ژن معیوب، از سرم کنترل برای بررسی کارایی استفاده کنید.
  • از مخلوط کردن اپلیکاتور بین نمونه‌ها خودداری شود تا آلودگی متقاطع رخ ندهد.

جمع‌بندی روش انجام آزمایش رز بنگال

آزمایش رز بنگال یکی از پرکاربردترین و ساده‌ترین روش‌ها برای تشخیص سریع بروسلوز است. با وجود محدودیت‌های ذاتی، در صورتی که همراه با کنترل کیفی دقیق و تفسیر صحیح نتایج استفاده شود، می‌تواند ابزار بسیار مؤثری در غربالگری بیماران و کنترل اپیدمی بیماری باشد.

سوالات رایج درباره روش انجام آزمایش رز بنگال

1) آزمایش رز بنگال برای چه بیماری‌ای استفاده می‌شود؟

برای غربالگری سریع بروسلوز (تب مالت) در انسان و دام.

2) نمونه مناسب برای رز بنگال چیست؟

سرم بیمار بدون همولیز و آلودگی؛ نگهداری ۲–۸°C تا ۷۲ ساعت یا فریز در -۲۰°C.

3) زمان انجام تست چقدر است؟

حدود ۵ دقیقه (آماده‌سازی و چرخش ۴ دقیقه).

4) تفسیر نتیجه مثبت چگونه است؟

مشاهده آگلوتیناسیون واضح ذرات صورتی؛ نیازمند تأیید با رایت/2ME.

5) چه عواملی موجب مثبت کاذب می‌شود؟

برخی عفونت‌ها (تیفوئید، لپتوسپیروز)، واکسیناسیون بروسلا، و تداخلات سرمی.

6) منفی کاذب در چه شرایطی رخ می‌دهد؟

بروسلوز مزمن، مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از نمونه‌گیری، یا سطح پایین آنتی‌بادی.

7) آنتی‌ژن رز بنگال چگونه نگهداری شود؟

در دمای ۲–۸°C و دور از نور. از یخ‌زدگی جلوگیری شود.

8) آیا رز بنگال برای تشخیص قطعی کافی است؟

خیر؛ تست غربالگری است و باید با رایت، 2ME یا ELISA تأیید شود.

9) حجم‌های دقیق در روش انجام چه مقدار است؟

۲۵ میکرولیتر سرم + ۲۵ میکرولیتر آنتی‌ژن، مخلوط و چرخش ۴ دقیقه.

10) کدام منابع برای مطالعه بیشتر پیشنهاد می‌شوند؟

راهنمای WHO و مقالات PubMed.

دیدگاهتان را بنویسید