عدم تطابق گروه بندی ABO: راهنمای جامع کارشناسان آزمایشگاه

عدم تطابق ABO یا ABO Discrepancy

عدم تطابق گروه بندی ABO یک مسئله کلیدی در بانک خون است که زمانی رخ می‌دهد که نتایج گروه‌بندی سلولی و سرمی با الگوهای استاندارد ABO مطابقت نداشته باشند. این عدم تطابق می‌تواند ناشی از علل فنی، پزشکی یا بیولوژیکی باشد و حل آن برای جلوگیری از عوارض انتقال خون ضروری است. در این مقاله، طبقه‌بندی، علل، مثال‌ها و روش‌های حل عدم تطابق گروه بندی ABO به طور جامع بررسی می‌شود.

جهت عضویت در کانال آموزشی در تلگرام به لینک زیر مراجعه کنید:
https://t.me/hematology_education

🚀عضویت در کانال تلگرام

فهرست مطالب

مقدمه در مورد عدم تطابق گروه بندی ABO و ناسازگاری ABO

عدم تطابق ABO (ABO Discrepancy) زمانی رخ می‌دهد که نتایج گروه‌بندی سلولی (Forward Typing) و گروه‌بندی سرمی (Reverse Typing) با الگوهای مورد انتظار گروه خونی ABO مطابقت نداشته باشند. گروه‌بندی سلولی شامل واکنش گلبول‌های قرمز بیمار با معرف‌های ضد-A و ضد-B است تا آنتی‌ژن‌های سطحی شناسایی شود. گروه‌بندی سرمی شامل واکنش سرم بیمار با سلول‌های معرف A1 و B است تا آنتی‌بادی‌های موجود در سرم (مانند ضد-A یا ضد-B) تشخیص داده شود. این عدم تطابق می‌تواند ناشی از خطاهای فنی، مشکلات پزشکی، یا تغییرات بیولوژیکی باشد و باید قبل از انتقال خون حل شود تا از واکنش‌های همولیتیک حاد یا تأخیری جلوگیری گردد. تا حل عدم تطابق، فقط خون گروه O هم‌گروه Rh تجویز شود. بررسی عدم تطابق با تکرار تست، بررسی تاریخچه بیمار، و استفاده از روش‌های تشخیصی پیشرفته انجام می‌شود. عدم تطابق‌ها به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند: ضعف/فقدان واکنش در گروه‌بندی سرمی، واکنش اضافی در گروه‌بندی سرمی، ضعف/فقدان واکنش در گروه‌بندی سلولی، و واکنش اضافی در گروه‌بندی سلولی.

عدم تطابق گروه بندی ABO

عدم تطابق گروه بندی ABO

طبقه‌بندی عدم تطابق ABO و ناسازگاری گروه خونی ABO

عدم تطابق‌ها بر اساس نوع واکنش غیرمنتظره در گروه‌بندی سلولی یا سرمی طبقه‌بندی می‌شوند. در ادامه، هر دسته با علل، مثال‌ها، و روش‌های حل توضیح داده می‌شود.

ضعف یا فقدان واکنش در گروه‌بندی سرمی (Weak or Missing Reactivity in Reverse Typing) و مشکلات آنتی‌بادی در ناسازگاری ABO

این دسته زمانی رخ می‌دهد که آنتی‌بادی‌های مورد انتظار در سرم بیمار ضعیف یا غایب باشند، در حالی که گروه‌بندی سلولی ممکن است طبیعی به نظر برسد. این شایع‌ترین نوع است و اغلب به دلیل کاهش تولید آنتی‌بادی ایجاد می‌شود.

علل اصلی در عدم تطابق گروه بندی ABO و ناسازگاری آنتی‌بادی ABO

– مرتبط با سن: نوزادان زیر ۴-۶ ماه (سیستم ایمنی نابالغ) یا افراد مسن (کاهش سطح آنتی‌بادی).
– هیپوگاماگلوبولینمی: کاهش تولید ایمونوگلوبولین‌ها.
– پیوند: سرکوب ایمنی پس از پیوند مغز استخوان یا ارگان.
– سایر: شیمی‌درمانی، بیماری‌های ایمنی، یا هیپوپروتئینمی.

مثال در ناسازگاری گروه خونی ABO و عدم تطابق ABO

ضد-A ضد-B سلول‌های A1 سلول‌های B تفسیر
۰ ۳+ ۰ ۰ گروه‌بندی سلولی: گروه B؛ گروه‌بندی سرمی: ضعف/فقدان ضد-A (مورد انتظار برای گروه B).

روش‌های حل عدم تطابق گروه بندی ABO و رفع ناسازگاری ABO

– انکوباسیون در دمای اتاق (RT) به مدت ۱۵-۳۰ دقیقه و سانتریفیوژ مجدد برای تقویت واکنش.
– بررسی تاریخچه بیمار برای سن، سرکوب ایمنی، یا پیوند.
– در نوزادان، گروه‌بندی سرمی غیرضروری است.
– اگر حل نشود، تست‌های اضافی مانند اندازه‌گیری سطح ایمونوگلوبولین‌ها انجام شود.
– مستندسازی انکوباسیون RT در گزارش آزمایشگاه.

واکنش اضافی در گروه‌بندی سرمی (Unexpected Reactivity in Reverse Typing) و علل اضافی در عدم تطابق گروه بندی ABO

این دسته شامل واکنش‌های غیرمنتظره اضافی در سرم بیمار با سلول‌های معرف است، مانند واکنش ضد-A با سلول‌های A1 در بیمار غیر-A.

علل اصلی در ناسازگاری ABO و عدم تطابق گروه خونی ABO

– فنوتیپ A2 با ضد-A1: زیرگروه A که با سلول‌های A1 واکنش می‌دهد.
– آلوانتی‌بادی سرد: مانند ضد-M یا ضد-P1 که در دمای اتاق واکنش می‌دهند.
– اتوآنتی‌بادی سرد: واکنش پان‌آگلوتیناسیون در دمای اتاق.
– اثر رولو (Pseudoagglutination): ناشی از هیپرپروتئینمی (مانند میلوم مولتیپل) که باعث آگلوتیناسیون کاذب می‌شود (ظاهر رشته‌ای زیر میکروسکوپ).
– انتقال پلاسمای ناسازگار: مانند پلاکت یا پلاسما حاوی آنتی‌بادی خارجی.
– تزریق اخیر IVIG: تداخل با ایمونوگلوبولین وریدی.
– آنتی‌بادی علیه مواد معرف: واکنش با افزودنی‌های سلول‌های معرف.

مثال‌ها در عدم تطابق گروه بندی ABO و ناسازگاری ABO

۱. A2 با ضد-A1:

ضد-A ضد-B سلول‌های A1 سلول‌های B لکتین (D. biflorus) روی سلول‌های بیمار تفسیر
۴+ ۰ ۱+ ۴+ ۰ گروه‌بندی سلولی: گروه A؛ گروه‌بندی سرمی: واکنش اضافی با A1 (ضد-A1)؛ لکتین تأیید زیرگروه غیر-A1.

۲. آلوانتی‌بادی سرد (مانند ضد-M):

ضد-A ضد-B سلول‌های A1 سلول‌های B لکتین (D. biflorus) روی سلول‌های بیمار اسکرین آنتی‌بادی (IS/RT) تفسیر
۴+ ۰ ۱+ ۴+ ۴+ سلول اسکرین ۲: ۱+ گروه‌بندی سلولی: گروه A؛ گروه‌بندی سرمی: واکنش اضافی با A1؛ آلوانتی‌بادی سرد.

۳. اتوآنتی‌بادی سرد:

ضد-A ضد-B سلول‌های A1 سلول‌های B لکتین (D. biflorus) روی سلول‌های بیمار اسکرین آنتی‌بادی (IS/RT) تفسیر
۴+ ۰ ۱+ ۴+ ۴+ همه سلول‌ها: ۱+ (پان‌راکتیو) گروه‌بندی سلولی: گروه A؛ گروه‌بندی سرمی: واکنش اضافی با A1؛ اتوآنتی‌بادی سرد.

۴. اثر رولو:

ضد-A ضد-B سلول‌های A1 سلول‌های B لکتین (D. biflorus) روی سلول‌های بیمار اسکرین آنتی‌بادی (IS/RT) تفسیر
۴+ ۰ ۱+ ۴+ ۴+ همه سلول‌ها: ۱+ گروه‌بندی سلولی: گروه A؛ گروه‌بندی سرمی: واکنش اضافی با A1؛ رشته‌ای زیر میکروسکوپ، با جایگزینی سالین ناپدید می‌شود.

روش‌های حل ناسازگاری ABO و عدم تطابق گروه بندی ABO

– برای A2 با ضد-A1: تست سلول‌های بیمار با لکتین Dolichos biflorus (فقط با A1 واکنش می‌دهد). اسکرین آنتی‌بادی؛ تأیید با سلول‌های A1 واکنش‌دهنده و A2 غیرواکنش‌دهنده.
– برای آلوانتی‌بادی سرد: پنل شناسایی آنتی‌بادی در RT/IS برای تعیین اختصاصی (مانند ضد-M). تایپ آنتی‌ژن سلول‌های معرف.
– برای اتوآنتی‌بادی سرد: اسکرین نشان‌دهنده پان‌راکتیویتی در RT؛ پنل سرد برای اختصاصی. اتوآدسوربشن سرد یا تکنیک پیش‌گرم‌شده.
– برای رولو: بررسی میکروسکوپی برای ظاهر رشته‌ای. تکنیک جایگزینی سالین: سانتریفیوژ در IS، برداشتن پلاسما، جایگزینی با سالین، و خواندن مجدد (حذف پروتئین‌های تداخلی).
– عمومی: بررسی تاریخچه برای انتقال، IVIG، یا عفونت. شستشوی چندباره سلول‌ها. برای IVIG یا آنتی‌بادی معرف، بررسی تاریخچه یا تست معرف جایگزین.

ضعف یا فقدان واکنش در گروه‌بندی سلولی (Weak or Missing Reactivity in Forward Typing) و ضعف آنتی‌ژن در ناسازگاری ABO

این دسته زمانی است که آنتی‌ژن‌های مورد انتظار روی گلبول‌های قرمز ضعیف یا غایب باشند، در حالی که گروه‌بندی سرمی ممکن است طبیعی باشد.

علل اصلی در عدم تطابق گروه بندی ABO و ناسازگاری آنتی‌ژن ABO

– زیرگروه‌های ضعیف ABO: مانند Ax با بیان کم آنتی‌ژن.
– لوسمی/بدخیمی: از دست دادن موقتی آنتی‌ژن ABO.
– انتقال سلول‌های قرمز گروه O: رقیق‌سازی آنتی‌ژن‌های بیمار (مانند انتقال massif).
– پیوند مغز استخوان: بیمار ممکن است نوع دهنده را کسب کند (مانند بیمار A دریافت‌کننده مغز O).

مثال در ناسازگاری گروه خونی ABO و عدم تطابق ABO

ضد-A ضد-B سلول‌های A1 سلول‌های B تفسیر
۰ ۰ ۰ ۳+ گروه‌بندی سلولی: ضعف/فقدان (احتمال زیرگروه ضعیف A)؛ گروه‌بندی سرمی: گروه B (ضد-A موجود).

روش‌های حل عدم تطابق گروه بندی ABO و رفع ضعف آنتی‌ژن ABO

– تست سلول‌ها با معرف ضد-A,B برای تشخیص آنتی‌ژن‌های ضعیف.
– بررسی تاریخچه/تشخیص برای بدخیمی، انتقال، یا پیوند.
– برای زیرگروه‌ها، ممکن است تست ژنتیکی لازم باشد.
– برای پیوند یا انتقال، بررسی سوابق؛ تست مجدد پس از حل.

واکنش اضافی در گروه‌بندی سلولی (Unexpected Reactivity in Forward Typing) و واکنش‌های غیرمنتظره در عدم تطابق گروه بندی ABO

این دسته شامل واکنش‌های غیرمنتظره اضافی در گروه‌بندی سلولی است، مانند واکنش ضعیف ضد-B در بیمار گروه A.

علل اصلی در ناسازگاری ABO و عدم تطابق گروه خونی ABO

– اتوآگلوتینین/پروتئین اضافی: پوشش سلول‌ها (مانند والدنستروم ماکروگلوبولینمی، میلوم مولتیپل، یا expanderهای حجمی).
– سلول‌های شسته‌نشده: پروتئین‌های پلاسمای باقی‌مانده.
– پیوند مغز استخوان ناسازگار: واکنش‌های میکسد فیلد (MF).
– آنتی‌ژن B اکتسابی: گذرا در بیماران A به دلیل آنزیم باکتریایی (مانند عفونت GI که A را به B-مانند تبدیل می‌کند).
– پدیده B(A): بیان ضعیف A روی سلول‌های B به دلیل پلی‌مورفیسم ژنی (واکنش ضعیف ضد-A کمتر از ۲+).
– انتقال ناسازگار: انتقال اخیر RBC ناسازگار (مانند B به A)، باعث MF.

مثال‌ها در عدم تطابق گروه بندی ABO و ناسازگاری ABO

۱. اتوآگلوتینین/پروتئین اضافی:

ضد-A ضد-B سلول‌های A1 سلول‌های B تفسیر
۱+ ۱+ ۳+ ۳+ گروه‌بندی سلولی: واکنش اضافی ضعیف؛ گروه‌بندی سرمی: گروه O. DAT مثبت؛ شستشوی چندباره سلول‌ها.

۲. پیوند مغز استخوان ناسازگار:

ضد-A ضد-B سلول‌های A1 سلول‌های B تفسیر
۱+ ۰ ۴+ ۴+ گروه‌بندی سلولی: واکنش اضافی؛ گروه‌بندی سرمی: گروه A. احتمال MF؛ بررسی تاریخچه پیوند.

۳. آنتی‌ژن B اکتسابی:

ضد-A ضد-B سلول‌های A1 سلول‌های B تفسیر
۴+ ۱+ ۰ ۴+ گروه‌بندی سلولی: واکنش اضافی ضعیف B؛ گروه‌بندی سرمی: عدم ضد-B. تست با ضد-B انسانی اسیدی (غیرواکنش).

۴. پدیده B(A):

ضد-A ضد-B سلول‌های A1 سلول‌های B تفسیر
۱+ ۴+ ۴+ ۰ گروه‌بندی سلولی: واکنش اضافی ضعیف A؛ گروه‌بندی سرمی: گروه B. واکنش ضعیف کمتر از ۲+.

۵. انتقال ناسازگار (MF):

ضد-A ضد-B سلول‌های A1 سلول‌های B تفسیر
۳+ MF ۲+ MF ۰ ۳+ گروه‌بندی سلولی: MF نشان‌دهنده جمعیت مخلوط (مانند B به A). ظاهر “رقصنده” یا “سوراخ‌دار” زیر میکروسکوپ.

روش‌های حل عدم تطابق گروه بندی ABO و رفع واکنش‌های اضافی ABO

– اتوآگلوتینین: بررسی تاریخچه برای میلوم یا expanderها. شستشوی چندباره سلول‌ها؛ DAT (شامل کنترل سالین).
– پیوند/انتقال: بررسی تاریخچه؛ جستجوی MF. تست مجدد پس از رویداد.
– B اکتسابی: سرم بیمار فاقد ضد-B؛ تست با ضد-B انسانی اسیدی (pH ۶.۰، غیرواکنش با B اکتسابی) یا بررسی دستورالعمل ضد-B مونوکلونال.
– B(A): تأیید واکنش ضعیف کمتر از ۲+؛ اساس ژنتیکی، بدون نیاز به حل بیشتر اگر تاریخچه مطابقت داشته باشد.
– عمومی: اطمینان از شستشوی مناسب سلول‌ها. کنترل MF: مقایسه لوله‌های بیمار با کنترل‌ها برای الگوی MF.

مراحل حل عدم تطابق ABO و روش‌های رفع ناسازگاری گروه خونی ABO

– بررسی خطاهای فنی: برچسب‌گذاری نمونه، آلودگی، معرف‌های منقضی، سانتریفیوژ نادرست، یا تفسیر اشتباه.
– تکرار تست با نمونه جدید و بررسی قوی‌ترین واکنش‌ها (ابتدا گروه‌بندی سلولی بخوانید).
– بررسی تاریخچه بیمار: انتقال خون، پیوند، عفونت، بدخیمی، IVIG، یا سن.
– تست‌های اضافی: اسکرین آنتی‌بادی (IS/RT/AHG)، DAT، پنل سرد، لکتین، ضد-A,B، یا تکنیک‌های ویژه مانند جایگزینی سالین، پیش‌گرم، یا اتوآدسوربشن.
– تا حل، خون O منفی Rh-سازگار بدهید.
– مستندسازی تمام مراحل در گزارش آزمایشگاه.

نتیجه‌گیری در مورد عدم تطابق گروه بندی ABO و اهمیت حل ناسازگاری ABO

حل عدم تطابق ABO برای ایمنی انتقال خون حیاتی است و نیازمند همکاری بین پزشکان، آزمایشگاه، و بررسی دقیق علل است. تشخیص زودهنگام و روش‌های مناسب می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند. منابع مانند کتاب‌های بانک خون مدرن (مانند Harmening) و راهنماهای AABB راهنمایی‌های بیشتری ارائه می‌دهند.

سوالات رایج در مورد عدم تطابق گروه بندی ABO

۱. عدم تطابق ABO چیست؟

عدم تطابق ABO زمانی رخ می‌دهد که نتایج گروه‌بندی سلولی و سرمی با الگوهای استاندارد ABO مطابقت نداشته باشند و می‌تواند به دلایل فنی یا پزشکی باشد.

۲. شایع‌ترین علت ضعف در گروه‌بندی سرمی چیست؟

شایع‌ترین علت، مرتبط با سن مانند نوزادان یا افراد مسن، و یا سرکوب ایمنی است که باعث کاهش تولید آنتی‌بادی می‌شود.

۳. اثر رولو چگونه ایجاد می‌شود؟

اثر رولو ناشی از هیپرپروتئینمی است که آگلوتیناسیون کاذب ایجاد می‌کند و با تکنیک جایگزینی سالین حل می‌شود.

۴. آنتی‌ژن B اکتسابی چیست؟

آنتی‌ژن B اکتسابی یک تغییر گذرا در بیماران گروه A به دلیل عفونت باکتریایی است که آنتی‌ژن A را به B-مانند تبدیل می‌کند.

۵. چگونه عدم تطابق در پیوند مغز استخوان حل می‌شود؟

با بررسی تاریخچه پیوند و جستجوی الگوهای میکسد فیلد (MF) و تست مجدد پس از رویداد.

۶. نقش لکتین Dolichos biflorus در حل عدم تطابق چیست؟

لکتین برای تمایز زیرگروه‌های A مانند A1 و A2 استفاده می‌شود و فقط با A1 واکنش می‌دهد.

۷. چرا تا حل عدم تطابق، خون O منفی تجویز می‌شود؟

برای جلوگیری از واکنش‌های همولیتیک تا زمانی که گروه خونی دقیق بیمار مشخص شود.

۸. اتوآنتی‌بادی سرد چگونه تشخیص داده می‌شود؟

با اسکرین نشان‌دهنده پان‌راکتیویتی در دمای اتاق و پنل سرد برای شناسایی اختصاصی.

۹. زیرگروه‌های ضعیف ABO چگونه شناسایی می‌شوند؟

با تست معرف ضد-A,B برای تشخیص آنتی‌ژن‌های ضعیف و ممکن است نیاز به تست ژنتیکی باشد.

۱۰. اهمیت بررسی تاریخچه بیمار در عدم تطابق ABO چیست؟

بررسی تاریخچه برای شناسایی علل مانند انتقال خون، پیوند، عفونت یا بدخیمی ضروری است تا روش حل مناسب انتخاب شود.

دیدگاهتان را بنویسید