در حوزه‌ی هموستاز و تشخیص اختلالات انعقادی، آزمایش زمان سم مار راسل رقیق‌شده (DRVVT) یکی از ابزارهای کلیدی برای شناسایی ضد انعقاد های لوپوسی (Lupus Anticoagulant – LA) محسوب می‌شود. این آنتی‌بادی‌ها نقشی محوری در ایجاد سندرم آنتی فسفولیپید (APS) و بیماری‌های ترومبوتیک دارند. شناخت دقیق این تست برای کارشناسان آزمایشگاه ضروری است تا تفسیر صحیح نتایج و ارائه اطلاعات قابل اطمینان به پزشکان را تضمین کنند.
آزمایش DRVVT چیست؟
آزمایش DRVVT که به صورت غیر رسمی با نام آزمایش لوپوس آنتی کواگولانت نیز شناخته می شود روشی اختصاصی برای شناسایی آنتی‌کوآگولانت‌های لوپوسی است. برخلاف نامشان، این آنتی‌بادی‌ها باعث افزایش خطر ترومبوز می‌شوند، نه خونریزی. کیت‌های DRVVT شامل دو مرحله‌ی اصلی هستند:
- dRVV Screen : حاوی غلظت پایین فسفولیپید است. در صورت وجود LA، زمان لخته شدن افزایش می‌یابد.
- dRVV Confirm : حاوی غلظت بالای فسفولیپید است که می‌تواند LA را خنثی کند و زمان لخته شدن را کاهش دهد.
بنابراین در صورت وجود LA، زمان لخته شدن به‌دست‌آمده با dRVV Confirm کوتاه‌تر از زمان لخته شدن dRVV Screen خواهد بود.
سم مار راسل در هر دو معرف به‌عنوان فعال‌کننده‌ی مستقیم فاکتور X عمل می‌کند و از مسیرهای بالادستی آبشار انعقادی مستقل است. اساس این آزمایش را در شکل زیر مشاهده می کنید:
نکات کلیدی در انجام آزمایش DRVVT
برای انجام دقیق این آزمایش، رعایت موارد زیر ضروری است:
- جمع‌آوری نمونه: استفاده از پلاسما سیتراته (سدیم سیترات 3.2%) : نمونه باید عاری از پلاکت (کمتر از 10,000 پلاکت در میکرولیتر) و فاقد آلودگی با هپارین باشد.
- معرف‌ها : از کیت DRVVT تجاری معتبر (کیت DRVVT اسکرین و کیت DRVVT کانفیرم) با غلظت ثابت سم و فسفولیپید استفاده شود.
- کنترل‌ها: همراه نمونه بیمار، کنترل‌های مثبت و منفی آزمایش شوند. محدوده مرجع با استفاده از پلاسماهای نرمال تعیین شود.
- نگهداری نمونه: آزمایش باید بلافاصله انجام شود یا پلاسما در دمای -70 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود.
- اتوماسیون: استفاده از کواگولومترهای اتوماتیک دقت را افزایش و خطای انسانی را کاهش می‌دهد.
روش انجام آزمایش
اين تست به صورت دستي يا توسط سيستم هاى انعقادى اتوماتیک یا نيمه اتوماتيك قابل انجام مي باشد. پلاسمای بیماران به صورت رقیق نشده آزمایش می شود.
- تعیین محدوده مرجع
هر آزمایشگاه باید محدوده نرمال خود را تعیین کند. برای تعیین محدوده مرجع dRVV Screen و dRVV Confirm ، حداقل ۴۰ نمونه پلاسمای طبیعی باید آزمایش شود.
نتیجه DRVVT مجموعه ای از پلاسماهای طبیعی (reference pool) که در این محدوده ها می باشد، در هر ران کاری باید برای محاسبه نسبت ها استفاده شود.
- نتایج
نتیجه ی DRVVT Screen به صورت Screen Ratio گزارش می شود که به شکل زیر محاسبه می شود:
زمانی که Screen Ratio بیمار بالاتر از 1.2 باشد، نتیجه غیرطبیعی است و احتمال وجود LA مطرح می شود و باید از تست dRVVT Confirm جهت تایید نهایی استفاده کرد. نتیجه ی DRVVT Confirm نیز همانند تست DRVVT Screen به صورت Ratio Confirm گزارش می شود که به شکل زیر محاسبه می شود:
پس از محاسبه ی موارد فوق، نسبت نرمالیزه شده طبق فرمول زیر به دست می آید.
Normalized Ratio= Screen Ratio / Confirm Ratio
اگر Normalized Ratio بیمار مساوی یا بیشتر از 1.2 باشد، وجود LA ثابت می شود. البته در سندرم آنتی فسفولیپید (APS)، آزمایش LAباید در تکرار آزمایش بر روی یک نمونه ی مجزا با فاصله حداقل ۱۲ هفته از تست اول مثبت باشد و در نهایت نتیجه با توجه به وضعیت بالینی بیمار تفسیر شود.
در صورت مثبت بودن DRVVT، پلاسمای بیمار را با پلاسمای سالم مخلوط کنید (نسبت 1:1). اگر زمان همچنان طولانی بماند، وجود مهارکننده (مثل LA) محتمل است، اما اگر اصلاح شود، کمبود فاکتور را در نظر بگیرید.
چالش‌ها و مشکلات
آزمایش DRVVT پیچیدگی‌هایی دارد که باید مدیریت شوند:
- تداخل‌ها : داروهای ضد انعقاد مثل DOACها، وارفارین یا هپارین می‌توانند زمان را طولانی کنند و با LA اشتباه شوند. سابقه دارویی بیمار را بررسی کنید و در صورت لزوم از روش‌های جایگزین استفاده کنید.
- متغیرهای پیش‌تحلیلی: همولیز، لیپمی یا نگهداری نامناسب نمونه می‌تواند نتایج را تحت تاثیر قرار دهد. رعایت دقیق پروتکل‌ها ضروری است.
- اختصاصیت پایین: DRVVT به LA حساس است، اما اختصاصی نیست. مهارکننده‌های دیگر یا کمبودها ممکن است نتیجه را مثبت نشان دهند. نتایج را با سابقه بیمار و آزمایش‌های دیگر تطبیق دهید.
- تغییرپذیری حدود مرجع: محدوده‌های مرجع بین آزمایشگاه‌ها به دلیل تفاوت در معرف‌ها و دستگاه‌ها متغیر است. محدوده ی مرجع خود را تعیین و اعتبارسنجی کنید.
اهمیت بالینی
DRVVT در تشخیص APS، که با ترومبوز مکرر، سقط جنین و ترومبوسیتوپنی مرتبط است، نقش اساسی دارد. نتیجه مثبت DRVVT، اگر در دو نوبت با فاصله 12 هفته تأیید شود و با معیارهای بالینی همراه باشد، تشخیص APS را پشتیبانی می‌کند. این آزمایش همچنین در بررسی ترومبوزهای بدون دلیل یا زمان‌های انعقادی طولانی کاربرد دارد.
نتیجه‌گیری
برای کارشناسان آزمایشگاه، آزمایش DRVVT هم یک دانش فنی است و هم نیازمند مهارت عملی. با درک روش انجام، تفسیر و محدودیت‌های آن، می‌توانید اطلاعات معتبری به پزشکان ارائه دهید. ما در Heamostica.com تلاش می‌کنیم تا آزمایشگاه‌ها را با دانش و ابزارهای به‌روز در زمینه تشخیص هموستاز مجهز کنیم. برای اطلاعات بیشتر همراه ما باشید!