روش انجام آزمایش بک تایپ گروه خونی ABO: راهنمای جامع SOP و تفسیر نتایج

دستورالعمل عملیاتی استاندارد (SOP): آزمایش بک تایپینگ (تایپینگ معکوس یا reverse grouping) برای تعیین گروه خونی ABO

خلاصه روش انجام آزمایش بک تایپ گروه خونی

روش انجام آزمایش بک تایپ برای تعیین گروه خونی ABO شامل جداسازی سرم بیمار و واکنش آن با سلول‌های قرمز شناخته‌شده A و B است. در روش لوله‌ای، سرم را با سلول‌ها مخلوط، انکوبه و سانتریفیوژ کرده و آگلوتیناسیون را بررسی می‌کنید تا آنتی‌بادی‌های طبیعی شناسایی شوند. این آزمایش مکمل forward typing بوده و برای تأیید گروه خونی A، B، AB یا O استفاده می‌شود، با تمرکز بر ایمنی و دقت نتایج.

جهت عضویت در کانال آموزشی در تلگرام به لینک زیر مراجعه کنید:
https://t.me/hematology_education

🚀عضویت در کانال تلگرام

فهرست مطالب روش انجام آزمایش بک تایپ گروه خونی ABO

مقدمه آزمایش بک تایپینگ معکوس گروه خونی ABO و روش انجام آن

سیستم گروه خونی ABO بر اساس حضور یا عدم حضور آنتی‌ژن‌های A و B روی سطح گلبول‌های قرمز خون (RBCs) و آنتی‌بادی‌های مربوطه (آنتی-A و آنتی-B) در سرم تعیین می‌شود. این سیستم توسط کارل لندشتاینر کشف شد و بر پایه قانون لندشتاینر است: اگر آنتی‌ژنی روی RBCs وجود داشته باشد، آنتی‌بادی مربوطه در سرم غایب است و بالعکس. آزمایش بک تایپینگ (reverse typing) با استفاده از سلول‌های قرمز شناخته‌شده (A و B) برای تشخیص آنتی‌بادی‌های طبیعی در سرم بیمار انجام می‌شود تا گروه خونی ABO را تأیید کند. این آزمایش مکمل فوروارد تایپینگ (forward typing) است که آنتی‌ژن‌ها را روی RBCs بررسی می‌کند. اهمیت آن در جلوگیری از ناسازگاری‌های خونی در انتقال خون، پیوند اعضا و تشخیص بیماری‌ها است. عدم تطابق نتایج forward و reverse ممکن است نشان‌دهنده خطاهای فنی، زیرگروه‌های ضعیف (مانند A2)، یا شرایط بالینی مانند عفونت‌ها یا سرطان باشد. این SOP بر اساس اصول هماگلوتیناسیون مستقیم است و برای اطمینان از دقت، ایمنی و تکرارپذیری طراحی شده است.

روش انجام آزمایش بک تایپ

روش انجام آزمایش بک تایپ

روش انجام آزمایش بک تایپ

۱. عنوان روش انجام آزمایش بک تایپ گروه خونی ABO (Reverse Blood Grouping)

روش انجام آزمایش بک تایپینگ گروه خونی ABO (Reverse Blood Grouping)

۲. هدف تعیین آنتی‌بادی‌های طبیعی در روش بک تایپینگ ABO

تعیین و تأیید آنتی‌بادی‌های طبیعی (ایزوآگلوتینین‌ها) در سرم یا پلاسمای بیمار با استفاده از سلول‌های قرمز شناخته‌شده (A cells و B cells) برای شناسایی گروه خونی ABO. این آزمایش برای جلوگیری از خطاهای انتقال خون ضروری است و نتایج آن باید با forward typing مقایسه شود تا ناسازگاری‌ها شناسایی شوند.

۳. دامنه کاربرد آزمایش reverse grouping برای تایپینگ گروه خونی ABO

این SOP در آزمایشگاه‌های خون‌شناسی، بانک‌های خون و مراکز انتقال خون برای بیماران بزرگسال و کودکان بالای ۴ ماه قابل استفاده است. برای نوزادان زیر ۴ ماه، نتایج ممکن است تحت تأثیر آنتی‌بادی‌های مادری قرار گیرد و نیاز به روش‌های جایگزین دارد. مناسب برای پرسنل آموزش‌دیده مانند تکنسین‌های آزمایشگاه و پزشکان پاتولوژیست.

۴. احتیاط‌های ایمنی در روش انجام آزمایش بک تایپ گروه خونی ABO

– از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) شامل دستکش، عینک ایمنی، روپوش آزمایشگاهی و ماسک استفاده کنید تا از تماس با خون جلوگیری شود.
– تمام نمونه‌های خونی را به عنوان عفونی بالقوه (مانند HIV، هپاتیت B/C) در نظر بگیرید و طبق پروتکل‌های جهانی احتیاط (Universal Precautions) عمل کنید.
– آزمایش را در هود ایمنی بیولوژیکی (Biosafety Cabinet) انجام دهید تا از انتشار آئروسل جلوگیری شود.
– در صورت تماس با پوست یا چشم، بلافاصله با آب فراوان بشویید و به پزشک مراجعه کنید.
– پسماندهای بیولوژیکی (لوله‌ها، سلول‌ها، سرم) را در ظروف مخصوص بیوهازارد جمع‌آوری و طبق مقررات محلی (مانند راهنمای AABB یا WHO) دفع یا اتوکلاو کنید.
– از خوردن، آشامیدن یا سیگار کشیدن در آزمایشگاه خودداری کنید.
– تجهیزات را پس از استفاده ضدعفونی کنید و از تجهیزات یک‌بار مصرف استفاده نمایید تا عفونت‌های متقاطع جلوگیری شود.

۵. مواد و تجهیزات لازم برای روش انجام آزمایش بک تایپینگ ABO

– **نمونه بیمار:** سرم یا پلاسمای تازه (بدون همولیز یا لیپمیک بودن). نمونه را بلافاصله پس از جمع‌آوری آزمایش کنید؛ اگر تأخیر وجود دارد، در دمای ۲-۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید (حداکثر ۷۲ ساعت). از لوله‌های بدون ضد انعقاد برای سرم یا با EDTA برای پلاسما استفاده کنید.
– **سلول‌های قرمز شناخته‌شده:** سوسپانسیون ۳-۵% سلول‌های A1 (از گروه A شناخته‌شده) و B (از گروه B شناخته‌شده). برای تهیه: از خون تازه یا نگهداری‌شده استفاده کنید، سلول‌ها را با سالین شستشو دهید و غلظت را تنظیم کنید (۱ قطره RBC به ۱۹ قطره سالین برای ۵%).
– **سلول‌های کنترل:** سلول‌های O برای کنترل منفی (اختیاری).
– **معرف‌های اضافی:** سالین نرمال (۰.۹% NaCl) برای شستشو و رقیق‌سازی، آنتی‌هومن گلوبولین (AHG) برای روش‌های پیشرفته در صورت نیاز به تشخیص آنتی‌بادی‌های ضعیف.
– **تجهیزات:** لوله‌های آزمایش شیشه‌ای یا پلاستیکی (۱۰×۷۵ میلی‌متر)، سانتریفیوژ (قابل تنظیم به ۱۰۰۰ دور در دقیقه)، پیپت‌های مدرج یا اتوماتیک، میکروسکوپ نوری برای بررسی دقیق، انکوباتور (دمای اتاق یا ۳۷ درجه سانتی‌گراد)، اسلایدهای شیشه‌ای تمیز برای روش اسلایدی، و رک لوله.
– **کنترل‌ها:** سرم کنترل مثبت (حاوی آنتی-A و آنتی-B شناخته‌شده) و منفی (سرم AB) برای هر سری آزمایش.
– **نکته:** تمام معرف‌ها را از منابع معتبر (مانند Bio-Rad یا Ortho) تهیه کنید و تاریخ انقضا را چک کنید. سلول‌ها را از حداقل ۳ اهداکننده مختلف استخر کنید تا تنوع آنتی‌ژنی اطمینان حاصل شود.

۶. روش انجام آزمایش بک تایپ معکوس گروه خونی ABO با جزئیات

آزمایش بک تایپینگ بر اساس هماگلوتیناسیون مستقیم است و می‌تواند با دو روش لوله‌ای (Tube Method – ترجیحی برای دقت بالاتر) یا اسلایدی (Slide Method – سریع‌تر اما کمتر حساس) انجام شود. نتایج باید در دمای اتاق (۲۲-۲۵ درجه) یا ۳۷ درجه بررسی شوند.

**آماده‌سازی اولیه:**
– نمونه سرم را از خون بیمار جدا کنید (سانتریفیوژ ۳۰۰۰ دور در دقیقه به مدت ۵ دقیقه).
– سلول‌های A و B را تهیه و با آنتی‌سرای مربوطه (Anti-A برای سلول‌های A، Anti-B برای سلول‌های B) تست کنید تا واکنش‌پذیری تأیید شود.
– از همولیز یا آلودگی نمونه جلوگیری کنید، زیرا می‌تواند نتایج کاذب ایجاد کند.

**روش لوله‌ای (Tube Method):**
۱. دو لوله را برچسب‌گذاری کنید: یکی “A” و یکی “B”.
– توضیح: برچسب‌گذاری برای جلوگیری از اشتباه در شناسایی واکنش‌ها ضروری است.
۲. در هر لوله، ۲ قطره سرم بیمار اضافه کنید.
– توضیح: سرم حاوی آنتی‌بادی‌های احتمالی است که با سلول‌های شناخته‌شده واکنش می‌دهد.
۳. به لوله A، ۱ قطره سوسپانسیون ۵% سلول‌های A اضافه کنید؛ به لوله B، ۱ قطره سوسپانسیون ۵% سلول‌های B.

جهت مطالعه جامع در مورد تهیه سوسپانسیون گلبول های قرمز به لینک زیر مراجعه کنید:

راهنمای کامل و مرحله به مرحله طرز تهیه سوسپانسیون گلبول های قرمز برای آزمایش کومبس

– توضیح: این مرحله اجازه می‌دهد آنتی‌بادی‌ها با آنتی‌ژن‌های مربوطه واکنش دهند و آگلوتیناسیون تشکیل شود.
۴. لوله‌ها را به خوبی مخلوط کنید و به مدت ۱۵-۳۰ دقیقه در دمای اتاق یا ۳۷ درجه سانتی‌گراد انکوبه کنید.
– توضیح: انکوباسیون زمان لازم برای اتصال آنتی‌ژن-آنتی‌بادی فراهم می‌کند و حساسیت را افزایش می‌دهد.
۵. لوله‌ها را در سانتریفیوژ با ۱۰۰۰ دور در دقیقه به مدت ۱۵-۳۰ ثانیه قرار دهید.
– توضیح: سانتریفیوژ سلول‌ها را فشرده می‌کند تا آگلوتیناسیون واضح‌تر شود.
۶. لوله‌ها را به آرامی خارج کنید، سلول‌ها را resuspended کنید و ماکروسکوپیک برای آگلوتیناسیون بررسی کنید (درجه‌بندی: ۰ = بدون آگلوتیناسیون، ۱+ = ضعیف، ۴+ = قوی). اگر منفی، زیر میکروسکوپ بررسی کنید.
– توضیح: بررسی دو مرحله‌ای (ماکرو و میکرو) برای جلوگیری از نتایج کاذب منفی است.
۷. نتایج را ثبت کنید و با کنترل‌ها مقایسه نمایید.

**روش اسلایدی (Slide Method):**
۱. یک اسلاید تمیز را به دو نیمه تقسیم کنید و برچسب “A” و “B” بزنید.
– توضیح: تقسیم اسلاید برای انجام همزمان دو واکنش.
۲. در هر نیمه، ۱ قطره سرم بیمار اضافه کنید.
– توضیح: مشابه روش لوله‌ای، سرم منبع آنتی‌بادی است.
۳. به نیمه A، ۱ قطره سوسپانسیون ۲۰% سلول‌های A اضافه کنید؛ به نیمه B، ۱ قطره سوسپانسیون ۲۰% سلول‌های B.
– توضیح: غلظت بالاتر برای visibility بهتر در روش اسلایدی.
۴. با چوب اپلیکاتور تمیز، مخلوط کنید و به صورت دایره‌ای پخش کنید.
– توضیح: پخش یکنواخت برای مشاهده آسان واکنش.
۵. اسلاید را به آرامی برای ۲ دقیقه تکان دهید و برای آگلوتیناسیون بررسی کنید.
– توضیح: تکان دادن تماس را افزایش می‌دهد؛ بیش از ۲ دقیقه ممکن است خشک شود و نتایج کاذب ایجاد کند.
۶. نتایج را ثبت کنید.

**کنترل و تکرار:** برای هر سری، کنترل مثبت (سرم O با سلول‌های A/B) و منفی (سرم AB) انجام دهید. آزمایش را حداقل دو بار تکرار کنید تا تکرارپذیری تأیید شود. در صورت ناسازگاری، از روش‌های پیشرفته مانند استفاده از AHG یا تست‌های آنزیمی استفاده کنید.

۷. تفسیر نتایج آزمایش بک تایپینگ reverse typing گروه خونی ABO

نتایج بر اساس حضور آگلوتیناسیون تفسیر می‌شوند و باید با forward typing مطابقت داشته باشند:
– آگلوتیناسیون فقط با سلول‌های B: گروه خونی A (آنتی-B در سرم وجود دارد).
– آگلوتیناسیون فقط با سلول‌های A: گروه خونی B (آنتی-A در سرم وجود دارد).
– آگلوتیناسیون با هر دو سلول A و B: گروه خونی O (هر دو آنتی-A و آنتی-B وجود دارند).
– بدون آگلوتیناسیون: گروه خونی AB (هیچ آنتی‌بادی طبیعی وجود ندارد).
– توضیح: درجه آگلوتیناسیون (۰ تا ۴+) را ثبت کنید. ناسازگاری‌ها ممکن است به دلیل زیرگروه‌های ضعیف (مانند A2 با آنتی-A ضعیف)، عفونت (آنتی‌ژن B اکتسابی)، سن بیمار (نوزادان بدون آنتی‌بادی)، یا خطاهای فنی (همولیز، دمای نامناسب) باشد. در چنین مواردی، آزمایش را تکرار کنید، نمونه جدید بگیرید یا به متخصص ارجاع دهید.

۸. کنترل کیفیت در روش انجام آزمایش بک تایپ گروه خونی ABO

– معرف‌ها را روزانه چک کنید: سلول‌های A/B را با آنتی‌سرای مربوطه تست کنید (باید آگلوتیناسیون قوی نشان دهند).
– از کنترل‌های داخلی (سرم شناخته‌شده) برای هر بچ استفاده کنید؛ نتایج کنترل باید ۱۰۰%منطبق باشد.
– تجهیزات را کالیبره کنید (سانتریفیوژ، انکوباتور) و ثبت کنید.
– نتایج را در لاگ‌بوک ثبت کنید؛ RSD (انحراف استاندارد نسبی) مجاز کمتر از ۵% برای تکرارها.
– ماهانه، تست‌های proficiency (از سازمان‌هایی مانند CAP یا AABB) انجام دهید.
– توضیح: کنترل کیفیت برای اطمینان از اعتبار نتایج و کاهش خطاهای سیستماتیک ضروری است. هر انحراف را بررسی و گزارش کنید.

۹. مراجع استاندارد و منابع معتبر برای روش بک تایپینگ ABO

– راهنمای AABB برای تایپینگ ABO (Standards for Blood Banks and Transfusion Services).
– StatPearls NCBI: ABO Typing Discrepancies و ABO Blood Group System.
– Laboratorytests.org: Reverse Blood Grouping Procedure.
– WHO Guidelines on Blood Grouping.

۱۰. تاریخچه بازبینی SOP روش انجام آزمایش بک تایپ گروه خونی ABO

نسخه ۲.۰ – صادرشده: ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۵. (به‌روزرسانی برای افزودن مقدمه و توضیحات جامع‌تر در همه بخش‌ها).

سوالات رایج درباره روش انجام آزمایش بک تایپ گروه خونی ABO

۱. آزمایش بک تایپینگ چیست؟

آزمایش بک تایپینگ یا reverse typing روشی برای تشخیص آنتی‌بادی‌های طبیعی در سرم بیمار با استفاده از سلول‌های قرمز شناخته‌شده A و B است تا گروه خونی ABO تأیید شود.

۲. تفاوت بک تایپینگ و فوروارد تایپینگ چیست؟

فوروارد تایپینگ آنتی‌ژن‌های A و B روی گلبول‌های قرمز را بررسی می‌کند، در حالی که بک تایپینگ آنتی‌بادی‌های مربوطه در سرم را تشخیص می‌دهد.

۳. چرا نتایج بک تایپینگ در نوزادان زیر ۴ ماه معتبر نیست؟

زیرا آنتی‌بادی‌های طبیعی هنوز تشکیل نشده و ممکن است تحت تأثیر آنتی‌بادی‌های مادری قرار گیرد.

۴. آگلوتیناسیون در آزمایش بک تایپ به چه معناست؟

آگلوتیناسیون نشان‌دهنده واکنش آنتی‌بادی با آنتی‌ژن است و برای تفسیر گروه خونی استفاده می‌شود، مانند آگلوتیناسیون با سلول‌های A برای گروه B.

۵. چه تجهیزاتی برای روش لوله‌ای بک تایپینگ لازم است؟

لوله‌های آزمایش، سانتریفیوژ، انکوباتور، پیپت و سلول‌های قرمز شناخته‌شده A و B.

۶. چگونه ناسازگاری نتایج بک تایپینگ را حل کنیم؟

آزمایش را تکرار کنید، نمونه جدید بگیرید یا از روش‌های پیشرفته مانند AHG استفاده کنید.

۷. اهمیت کنترل کیفیت در آزمایش بک تایپ چیست؟

برای اطمینان از دقت نتایج، کاهش خطاها و اعتبار آزمایش، با چک روزانه معرف‌ها و کنترل‌ها.

۸. روش اسلایدی بک تایپینگ چگونه انجام می‌شود؟

سرم را روی اسلاید با سلول‌های A و B مخلوط کرده، تکان دهید و آگلوتیناسیون را بررسی کنید.

۹. چه احتیاط‌های ایمنی در آزمایش بک تایپ ضروری است؟

در نظر گرفتن نمونه‌ها به عنوان عفونی، کار در هود ایمنی و دفع صحیح پسماندها.

۱۰. مراجع معتبر برای روش بک تایپینگ ABO کدامند؟

راهنمای AABB، StatPearls NCBI، Laboratorytests.org و WHO Guidelines on Blood Grouping.

۱۱. چگونه سلول‌های قرمز برای بک تایپینگ تهیه می‌شود؟

سوسپانسیون ۳-۵% از سلول‌های A1 و B در سالین، با شستشو و تنظیم غلظت.

۱۲. درجه‌بندی آگلوتیناسیون در بک تایپ چگونه است؟

از ۰ (بدون واکنش) تا ۴+ (قوی‌ترین واکنش) بر اساس شدت تجمع سلول‌ها.

لینک‌های  معتبر جهت مطالعه بیشتر در مورد روش انجام آزمایش بک تایپ گروه خونی

دیدگاهتان را بنویسید