چسب سیتولوژی محلولی برای فیکس کردن نمونه‌های سلولی روی لام‌های میکروسکوپی است. این ماده با شفافیت و چسبندگی بالا، نمونه‌ها را برای بررسی‌های میکروسکوپی مانند پاپ اسمیر آماده می‌کند. روش استفاده: چند قطره چسب روی نمونه ریخته و لامل قرار داده می‌شود.
جهت عضویت در کانال آموزشی در تلگرام به لینک زیر مراجعه کنید:
https://t.me/hematology_education
فهرست مطالب
مقدمه
چسب سیتولوژی (Cytology Adhesive) یکی از مواد کلیدی در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی است که برای آماده‌سازی و نگهداری نمونه‌های سلولی و بافتی روی لام‌های میکروسکوپی استفاده می‌شود. این ماده با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، امکان بررسی دقیق و طولانی‌مدت نمونه‌ها را فراهم می‌کند و نقش مهمی در تشخیص بیماری‌هایی نظیر سرطان، بیماری‌های التهابی و عفونی ایفا می‌کند. در این مقاله به معرفی چسب سیتولوژی، ترکیبات آن، کاربردها، روش استفاده و ویژگی‌های برجسته آن پرداخته می‌شود.
چسب سیتولوژی چیست؟
چسب سیتولوژی محلولی است که معمولاً از پلیمرهای زایلن و رزین‌های مصنوعی (مانند آکریلات‌های حل‌شده در تولوئن) تشکیل شده است. این محلول به دلیل خواص شیمیایی و فیزیکی خاص خود، به‌عنوان یک ماده جاسازی (Mounting Medium) سریع و پایدار شناخته می‌شود. یکی از معروف‌ترین انواع این چسب، انتلان (Entellan) از شرکت مرک و Bio Mount HM از شرکت Bio Optica ایتالیا است. این چسب‌ها برای چسباندن لامل (شیشه نازک پوشاننده) به لام و فیکس کردن نمونه‌های سلولی یا بافتی به‌کار می‌روند.
کاربردهای چسب سیتولوژی در تشخیص طبی
چسب های سیتولوژی در فرآیندهای آماده‌سازی نمونه‌های میکروسکوپی کاربرد گسترده‌ای دارد. مهم‌ترین کاربردهای آن عبارتند از:
- تهیه اسلایدهای میکروسکوپی: چسب های سیتولوژی برای ثابت کردن نمونه‌های سلولی (مانند سلول‌های دهانه رحم در تست پاپ اسمیر، نمونه‌های ادرار، خلط یا آسپیره) و بافتی روی لام استفاده می‌شود.
- تشخیص بیماری‌ها: در سیتوپاتولوژی، این چسب در تهیه اسمیرها برای بررسی میکروسکوپی سلول‌ها به‌منظور تشخیص بیماری‌هایی مانند سرطان، عفونت‌ها و بیماری‌های التهابی کاربرد دارد.
- حفاظت طولانی‌مدت نمونه‌ها: چسب‌های سیتولوژی به دلیل پایداری بالا در برابر نور، گرما، سرما، رطوبت و پرتوهای UV، امکان نگهداری نمونه‌ها برای سال‌ها بدون تغییر رنگ یا تخریب را فراهم می‌کنند.
ویژگی‌های برجسته چسب های سیتولوژی
چسب‌های سیتولوژی مانند انتلان یا Bio Mount HM دارای ویژگی‌های زیر هستند:
- شفافیت عالی: این چسب‌ها شفاف بوده و هیچ‌گونه حباب یا لایه مات روی نمونه ایجاد نمی‌کنند، که این امر برای بررسی دقیق میکروسکوپی ضروری است.
- چسبندگی مطلوب: نمونه‌ها را حتی در فرآیندهای رنگ‌آمیزی متعدد به‌خوبی روی لام نگه می‌دارند.
- سرعت خشک شدن بالا: این چسب‌ها به‌سرعت خشک می‌شوند (معمولاً 20 تا 30 دقیقه در روش دستی) و برای استفاده در دستگاه‌های کاور اسلیپر اتوماتیک مناسب‌اند.
- پایداری شیمیایی و فیزیکی: مقاومت در برابر عوامل محیطی مانند نور، گرما، سرما و رطوبت، ماندگاری طولانی‌مدت نمونه‌ها را تضمین می‌کند.
- ویسکوزیته مناسب: ویسکوزیته این چسب‌ها (معمولاً بین 250 تا 600 mPas) استفاده آسان و یکنواخت را امکان‌پذیر می‌کند، به‌ویژه در دستگاه‌های اتوماتیک.
روش استفاده از چسب سیتولوژی
برای استفاده از چسب های سیتولوژی، مراحل زیر توصیه می‌شود:
- آماده‌سازی نمونه: نمونه سلولی یا بافتی پس از آبگیری کامل (Dehydration) و شفاف‌سازی با زایلن روی لام قرار می‌گیرد.
- اعمال چسب: چند قطره از چسب (مانند انتلان یا Bio Mount HM) روی نمونه چکیده می‌شود تا فضای بین لام و لامل کاملاً پر شود.
- قرار دادن لامل: لامل به‌آرامی روی نمونه قرار می‌گیرد تا از ایجاد حباب جلوگیری شود. در صورت بیرون‌زدگی چسب، کناره‌های لام با دستمال مرطوب‌شده با زایلن تمیز می‌شود.
- خشک شدن: اسلاید به‌مدت 20 تا 30 دقیقه در حالت افقی قرار می‌گیرد تا چسب خشک و سخت شود.
- نکات ایمنی: به دلیل وجود مواد شیمیایی مانند زایلن یا تولوئن، استفاده از چسب باید در محیط با تهویه مناسب (مانند هود) انجام شود.
برندهای معروف
برخی از برندهای معتبر چسب های سیتولوژی عبارتند از:
- انتلان (Entellan): محصولی از شرکت مرک (Merck)، پرکاربرد در آزمایشگاه‌های سیتولوژی.
- Bio Mount HM: تولید شرکت Bio Optica ایتالیا، با ویژگی‌های پایداری بالا و خشک شدن سریع.
تفاوت چسب سیتولوژی و چسب پاتولوژی
گرچه چسب‌های سیتولوژی و پاتولوژی هر دو برای آماده‌سازی اسلایدهای میکروسکوپی استفاده می‌شوند، تفاوت‌هایی دارند:
- کاربرد: چسب های سیتولوژی بیشتر برای نمونه‌های سلولی (مانند اسمیرها) و چسب های پاتولوژی برای برش‌های بافتی استفاده می‌شود.
- ترکیب شیمیایی: برخی چسب‌های پاتولوژی ممکن است برای فیکس کردن بافت‌های ضخیم‌تر طراحی شده باشند، در حالی که چسب‌های سیتولوژی برای سلول‌های آزاد یا لایه‌های نازک مناسب‌اند.
- روش آماده‌سازی: فرآیند آبگیری و شفاف‌سازی در سیتولوژی معمولاً ساده‌تر است.
نکات ایمنی و نگهداری
- تهویه مناسب: به دلیل وجود مواد فرار مانند زایلن یا تولوئن، استفاده از چسب باید در محیط با تهویه مناسب انجام شود.
- نگهداری: چسب‌ها باید در دمای 15 تا 25 درجه سانتی‌گراد و دور از نور مستقیم و رطوبت نگهداری شوند.
- پاک‌سازی: در صورت تماس چسب با پوست یا سطوح، از زایلن یا حلال‌های مشابه برای تمیز کردن استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
چسب های سیتولوژی ابزاری حیاتی در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی است که با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، امکان آماده‌سازی و نگهداری نمونه‌های میکروسکوپی با کیفیت بالا را فراهم می‌کند. این ماده با شفافیت، چسبندگی و پایداری بالا، به متخصصان پاتولوژی و سیتولوژی کمک می‌کند تا تشخیص‌های دقیق‌تری انجام دهند. برندهای معتبر مانند انتلان و Bio Mount HM، همراه با محصولات داخلی مانند چسب روزآزمون، گزینه‌های متنوعی برای نیازهای آزمایشگاهی ارائه می‌دهند.
سوالات رایج
1. چسب سیتولوژی چیست؟
محلولی است که برای چسباندن لامل به لام و فیکس کردن نمونه‌های سلولی در آزمایشگاه‌های سیتولوژی استفاده می‌شود.
2. چسب های سیتولوژی چه کاربردی دارند؟
این چسب برای تهیه اسلایدهای میکروسکوپی، تشخیص بیماری‌ها مانند سرطان و حفظ نمونه‌ها برای مدت طولانی استفاده می‌شود.
3. معروف‌ترین برندهای چسب سیتولوژی کدام‌اند؟
برندهای معروفی مانند انتلان (Merck)، Bio Mount HM (Bio Optica) و چسب روزآزمون ایرانی در بازار موجودند.
4. آیا چسب سیتولوژی با چسب پاتولوژی متفاوت است؟
بله، چسب های سیتولوژی بیشتر برای نمونه‌های سلولی و چسب پاتولوژی برای برش‌های بافتی استفاده می‌شود.
5. چگونه از چسب های سیتولوژی استفاده کنیم؟
نمونه را روی لام قرار داده، چند قطره چسب ریخته، لامل را قرار دهید و 20-30 دقیقه صبر کنید تا خشک شود.
6. چسب های سیتولوژی چه ویژگی‌هایی دارند؟
شفافیت بالا، چسبندگی قوی، سرعت خشک شدن بالا و پایداری در برابر نور و رطوبت از ویژگی‌های آن است.
7. آیا استفاده از چسب های سیتولوژی ایمن است؟
به دلیل وجود مواد شیمیایی مانند زایلن، باید در محیط با تهویه مناسب (مانند هود) استفاده شود.
8. چسب های سیتولوژی را چگونه نگهداری کنیم؟
در دمای 15-25 درجه سانتی‌گراد، دور از نور مستقیم و رطوبت نگهداری شود.
9. آیا چسب های سیتولوژی برای دستگاه‌های اتوماتیک مناسب هستند؟
بله، چسب‌هایی مانند Bio Mount HM برای دستگاه‌های کاور اسلیپر اتوماتیک مناسب‌اند.