کشت خون چیست؟

کشت خون چیست؟

کشت خون چیست؟ این آزمایش تشخیصی برای شناسایی میکروب‌های عفونی مانند باکتری یا قارچ در خون استفاده می‌شود. روش کار: خون نمونه‌برداری شده در محیط کشت قرار می‌گیرد تا میکروب‌ها رشد کنند، سپس شناسایی و تست حساسیت انجام می‌شود. این آزمایش حیاتی برای تشخیص سپتی‌سمی و هدایت درمان است و نتایج آن می‌تواند زندگی بیمار را نجات دهد.

جهت عضویت در کانال آموزشی در تلگرام به لینک زیر مراجعه کنید:
https://t.me/hematology_education

🚀عضویت در کانال تلگرام

کشت خون چیست؟

کشت خون (Blood Culture) یک آزمایش تشخیصی کلیدی در پزشکی است که برای شناسایی و جداسازی میکروارگانیسم‌های عفونی مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها یا گاهی ویروس‌ها در جریان خون بیمار استفاده می‌شود. این آزمایش به تشخیص عفونت‌های خونی مانند باکتریمی (وجود باکتری در خون بدون علائم شدید)، فونژمی (قارچ در خون) یا سپتی‌سمی (عفونت شدید خون با پاسخ التهابی سیستمیک) کمک می‌کند. در شرایط عادی، خون استریل است و هیچ میکروبی نباید در آن وجود داشته باشد، اما عفونت‌های خونی می‌توانند از منابع مختلفی مانند عفونت‌های موضعی (مانند پنومونی، عفونت ادراری یا زخم‌ها) به خون سرایت کنند. کشت خون نه تنها نوع پاتوژن را مشخص می‌کند، بلکه حساسیت آن به آنتی‌بیوتیک‌ها را نیز تعیین می‌کند تا درمان هدفمند انجام شود.

کشت خون چیست؟

کشت خون چیست؟

اهمیت کشت خون در تشخیص عفونت خونی و باکتریمی

  • تشخیص عفونت‌های جدی و تهدیدکننده زندگی: عفونت خون می‌تواند به سرعت به شوک سپتیک منجر شود که نرخ مرگ‌ومیر آن تا ۴۰% است. علائم شامل تب بالا، لرز، تعریق، خستگی شدید، افت فشار خون، تنگی نفس و اختلال در عملکرد ارگان‌ها مانند کلیه‌ها یا کبد است. این آزمایش به ویژه برای بیماران پرخطر مانند افراد مسن، نوزادان، بیماران مبتلا به سرطان، HIV/AIDS، دیابت یا کسانی که تحت شیمی‌درمانی، جراحی یا دیالیز هستند، ضروری است.
  • شیوع و آمار: طبق سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سالانه بیش از ۴۹ میلیون مورد سپتی‌سمی در جهان رخ می‌دهد که منجر به ۱۱ میلیون مرگ می‌شود. در بیمارستان‌ها، عفونت‌های خونی یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر مرتبط با مراقبت‌های بهداشتی است. کشت خون زودرس می‌تواند نرخ بقا را تا ۳۰% افزایش دهد.
  • نقش در کنترل عفونت: کمک به شناسایی منبع عفونت (مانند کاتترهای وریدی آلوده) و جلوگیری از شیوع در محیط‌های بیمارستانی. همچنین، در نظارت بر مقاومت آنتی‌بیوتیکی نقش دارد، زیرا بیش از ۷۰۰ هزار مرگ سالانه به دلیل مقاومت میکروبی رخ می‌دهد.

روش انجام کشت خون و مراحل آزمایش کشت خون چیست؟

روش کشت خون شامل مراحل دقیق برای جلوگیری از آلودگی است و باید توسط پرسنل آموزش‌دیده انجام شود. فرآیند به چهار مرحله تقسیم می‌شود: توضیح و رضایت، آماده‌سازی، процедура و مراقبت پس از آن.

  1. توضیح و رضایت بیمار: پزشک یا پرستار به بیمار توضیح می‌دهد که چرا آزمایش لازم است، خطرات احتمالی (مانند کبودی یا عفونت محل نمونه‌برداری) و فواید آن را بیان می‌کند. رضایت کتبی یا شفاهی گرفته می‌شود.
  2. آماده‌سازی: محل نمونه‌برداری (معمولاً ورید بازو) با الکل ۷۰% یا کلرهگزیدین ضدعفونی می‌شود. از تکنیک آسپتیک غیرلمسی (ANTT) استفاده می‌شود تا آلودگی پوستی کاهش یابد. حداقل دو ست خون (هر ست شامل یک بطری هوازی و یک غیرهوازی) از مکان‌های مختلف گرفته می‌شود تا احتمال آلودگی کم شود. حجم خون برای بزرگسالان ۲۰-۳۰ میلی‌لیتر در هر ست (۱۰-۱۵ میلی‌لیتر در هر بطری) و برای کودکان کمتر است.
  3. نمونه‌برداری و انتقال: خون از طریق venipuncture یا کاتتر مرکزی گرفته می‌شود. ابتدا خون در بطری‌های حاوی محیط کشت (مانند تریپتیک سوی براث یا رزین برای خنثی‌سازی آنتی‌بیوتیک‌ها) تزریق می‌شود. اگر چندین نمونه خون لازم باشد، کشت خون اول گرفته می‌شود تا آلودگی کمتری داشته باشد.
  4. انکوباسیون و بررسی: بطری‌ها به آزمایشگاه منتقل شده و در انکوباتور ۳۵-۳۷ درجه سانتی‌گراد قرار می‌گیرند. سیستم‌های خودکار مانند BACT/ALERT یا BacT/EC رشد را از طریق تغییرات CO2 یا فلورسانس تشخیص می‌دهند. زمان انکوباسیون معمولاً ۵ روز است، اما نتایج اولیه در ۲۴-۴۸ ساعت ممکن است. اگر رشد مشاهده شود، رنگ‌آمیزی گرم، کشت روی آگار و تست‌های بیوشیمیایی برای شناسایی پاتوژن انجام می‌شود. تست حساسیت آنتی‌بیوتیکی (مانند MIC) نیز صورت می‌گیرد.
  5. مراقبت پس از آن: محل نمونه‌برداری فشار داده شده و پانسمان می‌شود. بیمار برای علائم عفونت نظارت می‌شود.

برای کشت‌های مکرر، سه بار در ۲۴ ساعت از venipunctureهای جداگانه انجام شود: هوازی و غیرهوازی.

انواع کشت خون: هوازی، غیرهوازی و قارچی در تشخیص عفونت

  • هوازی: برای باکتری‌هایی که به اکسیژن نیاز دارند، مانند استافیلوکوکوس اورئوس یا استرپتوکوکوس پنومونیه.
  • غیرهوازی: برای باکتری‌های بی‌هوازی مانند باکتروئیدس یا کلستریدیوم، که در عفونت‌های شکمی شایع هستند. بطری‌های ویژه بدون اکسیژن استفاده می‌شود.
  • کشت قارچی: برای قارچ‌هایی مانند کاندیدا آلبیکانس، که در بیماران ایمونوساپرس常见 است. محیط‌هایی مانند سابورود دکستروز آگار استفاده می‌شود.
  • کشت مایکوباکتریال: برای باکتری‌هایی مانند مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، که نیاز به زمان طولانی‌تر (تا ۶ هفته) دارد.
  • کشت ویروسی: کمتر رایج، اما برای ویروس‌هایی مانند CMV در موارد خاص.

حداقل دو ست خون از venipunctureهای периفری در چند ساعت گرفته شود.

عوامل مؤثر در نتایج کشت خون و دقت آزمایش

  • زمان‌بندی نمونه‌برداری: بهترین زمان هنگام اوج تب یا قبل از شروع آنتی‌بیوتیک است، زیرا آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند رشد را مهار کنند و نتیجه منفی کاذب ایجاد کنند. اگر بیمار آنتی‌بیوتیک مصرف کرده، از بطری‌های حاوی رزین استفاده شود.
  • تعداد و حجم نمونه: حداقل دو-سه ست برای تشخیص آلودگی (اگر فقط یک ست مثبت باشد، احتمال آلودگی پوستی بالا است). حجم ناکافی حساسیت را کاهش می‌دهد.
  • آلودگی: نرخ آلودگی ۳-۵% است، اغلب به دلیل استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس از پوست. رعایت hygiene دقیق ضروری است.
  • عوامل بیمار: سیستم ایمنی ضعیف، مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی یا عفونت‌های مزمن نتایج را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
  • فاکتورهای آزمایشگاهی: کیفیت محیط کشت، دما و زمان انکوباسیون.

مزایا و محدودیت‌های کشت خون

  • مزایا: تشخیص دقیق پاتوژن و هدایت درمان آنتی‌میکروبیال، کاهش استفاده غیرضروری از آنتی‌بیوتیک‌ها و مقاومت، بهبود پیش‌آگهی بیمار. در مدیریت سپتی‌سمی، کشت خون استاندارد طلایی است.
  • محدودیت‌ها: زمان‌بر (تا ۵ روز برای نتایج نهایی)، حساسیت پایین برای برخی پاتوژن‌ها (مانند بروسلا یا لژیونلا که نیاز به محیط ویژه دارند)، هزینه بالا (به ویژه سیستم‌های خودکار)، و احتمال نتایج منفی کاذب در عفونت‌های کم‌تعداد یا پس از آنتی‌بیوتیک. همچنین، تشخیص ویروس‌ها محدود است.

پیشرفت‌های اخیر در فناوری کشت خون و روش‌های نوین

  • روش‌های مولکولی: تکنیک‌هایی مانند PCR چندگانه (مانند FilmArray یا SeptiFast) برای تشخیص سریع DNA/RNA پاتوژن‌ها در کمتر از ۲ ساعت، بدون نیاز به رشد. این روش‌ها حساسیت بالاتری دارند و می‌توانند پاتوژن‌های مرده را نیز تشخیص دهند.
  • سیستم‌های خودکار پیشرفته: مانند BD BACTEC FX یا bioMérieux VIRTUO که زمان تشخیص را به کمتر از ۱۸ ساعت کاهش می‌دهند و آلودگی را کم می‌کنند.
  • روش‌های نوین: استفاده از MALDI-TOF برای شناسایی سریع پس از رشد، یا کشت‌های بدون بطری با فناوری‌های نانو. تحقیقات اخیر بر روی هوش مصنوعی برای پیش‌بینی نتایج تمرکز دارد.

نتیجه‌گیری درباره کشت خون چیست؟

در نهایت، کشت خون ابزار حیاتی در تشخیص و مدیریت عفونت‌های خونی است که با پیشرفت‌های فناوری، دقت و سرعت آن افزایش یافته. برای موارد خاص، همیشه با متخصص عفونی مشورت کنید.

سوالات رایج

1. کشت خون چیست و چرا انجام می‌شود؟

کشت خون آزمایشی برای تشخیص عفونت در خون است و برای شناسایی باکتری یا قارچ در بیماران مشکوک به سپتی‌سمی انجام می‌شود.

2. روش انجام کشت خون چگونه است؟

خون از ورید گرفته شده، در بطری‌های محیط کشت قرار می‌گیرد و در انکوباتور رشد می‌کند تا میکروب‌ها شناسایی شوند.

3. کشت خون چقدر زمان می‌برد؟

نتایج اولیه در ۲۴-۴۸ ساعت و نتایج نهایی تا ۵ روز طول می‌کشد، اما روش‌های نوین سریع‌تر هستند.

4. آیا کشت خون درد دارد؟

نمونه‌برداری مانند خون‌گیری معمولی است و ممکن است کمی درد یا کبودی ایجاد کند، اما معمولاً tolerable است.

5. چه عواملی نتایج کشت خون را تحت تأثیر قرار می‌دهند؟

زمان‌بندی، حجم نمونه، آلودگی پوستی و مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از آزمایش می‌توانند نتایج را تغییر دهند.

6. انواع کشت خون کدامند؟

هوازی برای باکتری‌های اکسیژن‌دار، غیرهوازی برای بی‌هوازی‌ها و قارچی برای تشخیص قارچ‌ها.

7. مزایای کشت خون چیست؟

تشخیص دقیق پاتوژن، هدایت درمان و کاهش مقاومت آنتی‌بیوتیکی از مزایای اصلی آن است.

8. محدودیت‌های کشت خون چه هستند؟

زمان‌بر بودن، هزینه بالا و احتمال نتایج منفی کاذب در برخی عفونت‌ها از محدودیت‌ها هستند.

9. پیشرفت‌های جدید در کشت خون چیست؟

روش‌های مولکولی مانند PCR و سیستم‌های خودکار پیشرفته زمان تشخیص را کاهش داده‌اند.

10. آیا کشت خون برای همه بیماران لازم است؟

خیر، معمولاً برای بیماران با علائم عفونت خونی یا پرخطر مانند افراد ایمونوساپرس انجام می‌شود.

11. تفاوت کشت خون مثبت و منفی چیست؟

مثبت نشان‌دهنده عفونت است، اما ممکن است آلودگی باشد؛ منفی می‌تواند واقعی یا کاذب باشد.

12. چگونه از آلودگی در کشت خون جلوگیری کنیم؟

با ضدعفونی دقیق پوست و تکنیک‌های آسپتیک، آلودگی پوستی کاهش می‌یابد.

جهت مطالعه بیشتر به لینک زیر مراجعه کنید:

https://www.cdc.gov/antibiotic-use/core-elements/pdfs/fs-bloodculture-508.pdf

دیدگاهتان را بنویسید