روش انجام آزمایش PT : دستورالعمل استاندارد(SOP) برای کارشناسان آزمایشگاه

۱. نام آزمایش:

آزمایش زمان پروترومبین (PT) و نسبت نرمال شده بین‌المللی (INR)

۲. اصول آزمایش:

این آزمایش زمان لازم برای تشکیل لخته فیبرین را پس از فعال‌سازی مسیر خارجی انعقاد با اضافه کردن ترومبوپلاستین و کلرید کلسیم به پلاسمای سیتراته اندازه‌گیری می‌کند.

۳. کنترل کیفی (QC):

• کنترل داخلی: قبل از انجام هر سری از آزمایش‌ها، باید کنترل‌های مثبت (نرمال) و منفی (پاتولوژیک) روی دستگاه قرار داده شوند.
• محدوده مجاز: نتایج کنترل‌ها باید در محدوده تعریف شده توسط تولیدکننده قرار گیرند. در غیر این صورت، آزمایش‌ها نباید انجام شوند.

جهت آگاهی از فرایند کنترل کیفی تست های انعقادی به لینک زیر مراجعه کنید:

راهنمای جامع کنترل کیفی داخلی تست های انعقادی (Levey-Jennings + قوانین Westgard)

روش انجام تست PT به روش دستی (روش لخته‌یابی – Tilting Tube Method)

این روش برای مواقعی که دستگاه اتوماتیک در دسترس نیست، مناسب است.

کیت PT هموستیکا

الف. لوازم مورد نیاز:

• پلاسمای بیمار
• معرف ترومبوپلاستین/کلرید کلسیم
• حمام آب (بن‌ماری) با دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد
• سمپلر ۱۰۰ و ۲۰۰ میکرولیتری
• کرونومتر
• لوله‌های شیشه‌ای تمیز (کووت)
• چراغ مطالعه

ب. مراحل انجام آزمایش PT به روش دستی:

1. آماده‌سازی:
   • حمام آب را روی دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد تنظیم کنید.
   • لوله حاوی معرف ترومبوپلاستین را در حمام آب قرار دهید تا به دمای ۳۷ درجه برسد.
   • پلاسمای بیمار را نیز در حمام آب قرار دهید تا گرم شود.
2. پیپت کردن و مخلوط کردن:
   • با استفاده از پیپت، ۱۰۰ میکرولیتر از پلاسمای بیمار را به یک لوله شیشه‌ای تمیز منتقل کنید.
   • لوله پلاسما را به مدت ۲ تا ۳ دقیقه در حمام آب قرار دهید.
3. شروع آزمایش:
   • کرونومتر را آماده کنید.
   • ۲۰۰ میکرولیتر از معرف ترومبوپلاستین را به سرعت به پلاسمای داخل لوله اضافه کنید و همزمان کرونومتر را روشن کنید.
4. نظارت بر تشکیل لخته:
   • لوله را از حمام آب خارج کرده و آن را زیر چراغ مطالعه به آرامی تکان داده و به جلو و عقب متمایل کنید (Tilting).
   • با دقت به لوله نگاه کنید تا لحظه تشکیل لخته (یک تکه ژل) را تشخیص دهید.
5. توقف کرونومتر:
   • به محض مشاهده اولین لخته، کرونومتر را متوقف کرده و زمان ثبت شده را یادداشت کنید.
   • این زمان، PT بیمار بر حسب ثانیه است.

روش انجام آزمایش PT به روش دستگاهی (Semi-Automated Coagulometer)

الف. لوازم مورد نیاز:

• دستگاه گواگولومتر نیمه اتوماتیک
• پلاسمای بیمار
• معرف ترومبوپلاستین/کلرید کلسیم مخصوص دستگاه
• کووت‌های مخصوص دستگاه
• کنترل‌های نرمال و پاتولوژیک

ب. مراحل انجام آزمایش PT به روش دستگاهی:

1. روشن کردن دستگاه و کنترل کیفی:
   • دستگاه را روشن کرده و از صحت عملکرد آن مطمئن شوید. سپس از منوی دستگاه تست PT را انتخاب کنید
2. قرار دادن نمونه‌ها:
   • نمونه ی پلاسما و همچنین معرف را در جایگاه های مخصوص دستگاه قرار دهید تا به دمای ۳۷ درجه برسد
3. شروع آزمایش:
   • کووت‌ها را در جایگاه‌های مشخص شده در دستگاه قرار دهید و یک عدد ساچمه به درون آن بیندازید.
   • مقدار ۵۰ میکرولیتر از پلاسما را به داخل کووت بریزید و دکمه ی استارت را بزنید.
   • در مرحله ی بعد مقدار ۱۰۰ میکرولیتر معرف ترومبوپلاستین به پلاسما اضافه کنید و دکمه ی استارت را بزنید. دستگاه تشکیل لخته را به صورت خودکار تشخیص می دهد و زمان را ثبت می کند.
4. گزارش‌دهی:
   • دستگاه به صورت خودکار زمان PT را بر حسب ثانیه محاسبه و در صورت نیاز، مقدار INR را نیز گزارش می‌دهد.
   • نتایج را از صفحه نمایش دستگاه یا پرینتر آن ثبت کنید.

ملاحظات و نکات مهم در هر دو روش:

• نسبت صحیح: مطمئن شوید که نسبت خون به ضد انعقاد در نمونه اصلی (۹ به ۱) به درستی رعایت شده است.
• همولیز و لیپمیک: از نمونه‌های همولیز شده (قرمز) یا لیپمیک (کدر) استفاده نکنید، زیرا می‌توانند در نتایج تداخل ایجاد کنند.
• حباب هوا: در هنگام پیپت کردن نمونه، از ایجاد حباب هوا خودداری کنید.
• تمیزی لوازم: همه لوازم شیشه‌ای و پلاستیکی باید کاملاً تمیز و عاری از هرگونه آلودگی باشند.
• دمای محیط: حفظ دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد برای انجام دقیق آزمایش حیاتی است.