راهنمای جامع تست دایمر برای کارشناسان آزمایشگاه
مقدمه
تستدی دایمر یکی از تست های بسیار مهم در آزمایشگاه تشخیص پزشکی است که با هدف شناسایی فرآیندهای فعال ترومبوز و فیبرینولیز در بدن انجام می‌شود. D-dimer به‌عنوان یکی از محصولات نهایی تخریب فیبرین، شاخصی مهم از وجود لخته‌های خونی در گردش خون است. از آنجا که تشکیل لخته در بسیاری از بیماری‌های تهدیدکننده حیات مانند آمبولی ریه (PE)، ترومبوز ورید عمقی (DVT)، انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC) و اخیراً کووید-۱۹ نقش کلیدی دارد، سنجش D-dimer تبدیل به یکی از پرکاربردترین تست‌های غربالگری در پزشکی مدرن شده است.
اهمیت بالینی تست D-dimer
در زمینه پزشکی بالینی، تست دی دایمر به‌ویژه در دو زمینه برجسته شده است:
نخست، در مدیریت بیماران مشکوک به آمبولی ریه یا ترومبوز ورید عمقی، اندازه‌گیری D-dimer برای رد احتمال بیماری در افرادی با احتمال آمبولی پایین تا متوسط، نقشی حیاتی دارد. اگر نتیجه تست منفی باشد، به‌ویژه همراه با یک معیار بالینی مثل نمره Wells پایین، احتمال ترومبوز به حدی کاهش می‌یابد که می‌توان از تصویربرداری‌های پیشرفته مانند سی‌تی آنژیوگرافی صرف‌نظر کرد. این امر از نظر بالینی و اقتصادی سودمند است.
دوم، در بیمارانی که در بخش مراقبت ویژه بستری‌اند یا به در وضعیت‌های التهابی شدید مبتلا هستند (مانند سپسیس یا کووید-۱۹)، بالا بودن سطح D-dimer اغلب با پیش‌آگهی بدتر، خطر ترومبوز گسترده یا حتی مرگ همراه است. به همین دلیل، بسیاری از راهنماهای درمانی اکنون توصیه می‌کنند که D-dimer به‌عنوان یک نشانگر خطر به‌طور منظم پایش شود.
روش‌های سنجش D-dimer و تحلیل آن‌ها
در آزمایشگاه‌ها، چندین روش متفاوت برای اندازه‌گیری دی دایمر به‌کار می‌رود که هر یک مزایا و محدودیت‌هایی دارند:
۱. روش ELISA
روش ELISA یکی از دقیق‌ترین و حساس‌ترین روش‌های سنجش D-dimer محسوب می‌شود…
مزایا: حساسیت بالا، مناسب برای شناسایی مقادیر بسیار پایین.
معایب: زمان‌بر، نیازمند تجهیزات تخصصی و نیروی کار مجرب.
۲. روش لاتکس آگلوتیناسیون
در این روش از ذرات لاتکس پوشیده‌شده با آنتی‌بادی علیه D-dimer استفاده می‌شود…
مزایا: ساده و سریع، بدون نیاز به تجهیزات پیچیده.
معایب: حساسیت کمتر نسبت به ELISA، تأثیرپذیر از تداخلات نمونه مانند همولیز یا لیپمیا.
نمونه آگلوتیناسیون در تست های وابسته به لاتکس
۳. روش ایمنوتوربیدیمتری (Immunoturbidimetry)
این روش اتوماتیک و مبتنی بر واکنش آنتی‌ژن-آنتی‌بادی و اندازه‌گیری کدورت ایجادشده در واکنش است…
مزایا: مناسب برای آزمایشگاه‌های پرکار، نتایج سریع، قابل اتوماسیون.
معایب: نسبت به ELISA اختصاصیت کمتری دارد، به کنترل کیفی حساس است.
کنترل کیفی در تست دی دایمر
در سنجش دی دایمر، کیفیت نتایج وابسته به عوامل متعددی است که باید به‌صورت روزانه و هفتگی پایش شود:
نمونه‌گیری صحیح… سانتریفیوژ باید با سرعت مناسب و زمان استاندارد انجام شود تا پلاسما کاملاً جدا گردد.
کنترل‌های داخلی… هرگونه ناهنجاری در کنترل‌ها می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات در دستگاه یا معرف باشد.
کالیبراسیون مناسب… استفاده نادرست از آن‌ها می‌تواند نتایج را کاملاً مخدوش کند.
ملاحظات بین‌آزمایشگاهی مانند شرکت در برنامه‌های EQA نیز به اعتباربخشی نتایج کمک می‌کند.
سوالات متداول
- آیا سطح بالای D-dimer همیشه نشانه ترومبوز است؟ خیر…
- آیا تست D-dimer برای غربالگری در افراد سالم مناسب است؟ خیر…
- تأخیر در انجام تست چه اثری دارد؟ پایداری D-dimer در پلاسما محدود است…
- آیا سن فرد بر نتیجه تست تأثیر دارد؟ بله، با افزایش سن افزایش می‌یابد…
- آیا می‌توان D-dimer را در سرم اندازه‌گیری کرد؟ خیر، فقط در پلاسما…
- چرا در بیماران کرونا D-dimer بالا می‌رود؟ به دلیل فعال‌سازی سیستم انعقادی…
- آیا داروهای ضدانعقاد تأثیر دارند؟ بله، می‌توانند سطح را تغییر دهند…
- آیا همولیز باعث خطا در تست می‌شود؟ بله، تداخل ایجاد می‌کند…
- آیا استفاده از کیت‌های مختلف تفاوت ایجاد می‌کند؟ بله، به دلیل تفاوت در آنتی‌بادی‌ها…
- آیا می‌توان شدت ترومبوز را با D-dimer سنجید؟ خیر، فقط وجود فیبرین تجزیه‌شده را نشان می‌دهد.
جهت مطالعه بیشتر به لینک زیر مراجعه کنید:
https://www.mayocliniclabs.com/test-catalog/overview/40936#Overview