قوانین وستگارد چیست؟ قوانین وستگارد مجموعهای از قوانین آماری استاندارد برای تفسیر نتایج کنترل کیفی داخلی روی نمودار لوی جنینگ هستند که کمک میکنند خطاهای تصادفی، سیستماتیک و روندی در آزمایشگاه شناسایی و قبل از گزارش نتایج بیماران اصلاح شوند. در این مقاله، مفهوم کنترل کیفی داخلی، نحوه رسم نمودار Levey–Jennings با دیتاست واقعی و محاسبه میانگین و انحراف معیار در اکسل، و سپس تمامی قوانین وستگارد بهصورت تحلیلی و کاربردی توضیح داده میشود.
قوانین وستگارد چیست؟ راهنمای کامل کنترل کیفی داخلی و نمودار لوی جنینگ
جهت عضویت در کانال آموزشی در تلگرام به لینک زیر مراجعه کنید:
https://t.me/hematology_education
فهرست مطالب مقاله قوانین وستگارد چیست
- ۱. مقدمه: چرا کنترل کیفی داخلی و قوانین وستگارد اهمیت دارند؟
- ۲. کنترل کیفی داخلی (IQC) چیست و چه اهدافی دارد؟
- ۳. نمودار لوی جنینگ (Levey–Jennings) چیست و چه اجزایی دارد؟
- ۴. دیتاست واقعی کنترل گلوکز و محاسبه میانگین و SD در اکسل
- ۵. مقدمه‌ای جامع بر قوانین وستگارد در کنترل کیفی داخلی
- ۶. توضیح کامل قوانین وستگارد (1-2s، 1-3s، 2-2s، R-4s، 4-1s و …)
- ۷. جمع‌بندی عملی: آموزش استفاده از قوانین وستگارد در آزمایشگاه
- سوالات متداول درباره قوانین وستگارد چیست
- منابع معتبر برای مطالعه بیشتر درباره قوانین وستگارد
۱. مقدمه: چرا دانستن اینکه قوانین وستگارد چیست برای هر آزمایشگاه ضروری است؟
در هر آزمایشگاه تشخیص طبی، اعتبار نتایج آزمایش‌ها مهم‌ترین دارایی علمی و حرفه‌ای آن مرکز است. کوچک‌ترین خطا در اندازه‌گیری میتواند منجر به تشخیص اشتباه، انتخاب درمان نادرست، یا تاخیر در تصمیم‌گیری پزشک شود. به همین دلیل، آزمایشگاه‌ها موظف‌اند مطابق اصول سیستم مدیریت کیفیت (Quality Management System – QMS) کار کنند. یکی از ستون‌های اصلی این سیستم، کنترل کیفیت (Quality Control – QC) است.
در قلب کنترل کیفیت، این پرسش کلیدی مطرح است که: آیا نتایجی که امروز از دستگاه به دست می‌آید، از نظر دقت و صحت با روزهای قبل و با مقدار واقعی هم‌خوانی دارد یا خیر؟ برای پاسخ به این سؤال، از کنترل کیفی داخلی (Internal Quality Control – IQC) استفاده میشود. نتایج این کنترل‌ها روی نموداری به نام نمودار لوی جنینگ (Levey–Jennings) رسم میشوند و سپس با استفاده از مجموعهای از قوانین آماری تحت عنوان قوانین وستگارد (Westgard Rules) تفسیر می‌گردند.
هنگامی که می‌پرسیم «قوانین وستگارد چیست» در واقع به دنبال روشی استاندارد و جهانی برای تشخیص به‌موقع خطاهای تصادفی، سیستماتیک و روندی (Trend/Shift) در سیستم آزمایشگاهی هستیم. آشنایی دقیق با این قوانین و نحوه به‌کارگیری آن‌ها، تفاوت بین یک آزمایشگاه صرفاً «اجراکننده تست» و یک آزمایشگاه «مدیریت‌کننده کیفیت» را رقم می‌زند.
✅ نکته مهم: قوانین وستگارد فقط مجموعهای از فرمول‌ها نیستند؛ بلکه زبان مشترک کنترل کیفی در دنیا هستند. هر آزمایشگاه حرفه‌ای که می‌خواهد در سطح استانداردهای بین‌المللی کار کند، باید بداند قوانین وستگارد چیست و چگونه این قوانین را روی نمودار لوی جنینگ اعمال کند.
۲. کنترل کیفی داخلی (Internal Quality Control – IQC) چیست؟
کنترل کیفی داخلی (IQC) فرآیندی است که در خود آزمایشگاه و بهصورت روزانه یا به ازای هر ران آزمایشی انجام میشود تا از پایداری عملکرد دستگاه، کیت، معرف و اپراتور در طول زمان اطمینان حاصل گردد. در این روش، از نمونه‌های کنترل سرمی با مقادیر مشخص (معمولاً حداقل دو سطح: نرمال و پاتولوژیک) استفاده میشود. این نمونه‌ها مانند نمونه‌های بیماران توسط دستگاه اندازه‌گیری میشوند، اما هدف از آن‌ها گزارش به پزشک نیست؛ بلکه ارزیابی صحت و دقت سیستم است.
اهداف اصلی کنترل کیفی داخلی عبارت‌اند از:
- بررسی دقت (Precision): آیا نتایج تکراری یک نمونه کنترل در روزها و ران‌های مختلف، به هم نزدیک هستند یا پراکندگی بالایی دارند؟
- بررسی صحت (Accuracy): آیا میانگین نتایج کنترل‌ها به مقدار واقعی (Assigned Value) نزدیک است یا یک جابه‌جایی ثابت (Bias) دیده میشود؟
نتایج IQC در طول زمان ثبت شده و روی نموداری به نام نمودار لوی جنینگ رسم میشوند. سپس با استفاده از قوانین وستگارد، تصمیم‌گیری میشود که آیا ران آزمایشی قابل قبول است یا باید رد شده و علت خطا بررسی شود.
✅ نکته کلیدی در آموزش قوانین وستگارد: بدون اجرای صحیح کنترل کیفی داخلی و ثبت منظم نتایج روی نمودار، حتی بهترین مجموعه قوانین آماری نیز کارایی نخواهد داشت. قوانین وستگارد چیست را باید در بستر IQC دید، نه جدا از آن.
جهت مطالعه ی جامع کنترل کیفی در بخش های مختلف آزمایشگاه به لینک های زیر مراجعه کنید:
۳. نمودار لوی جنینگ (Levey–Jennings) چیست و چه ارتباطی با قوانین وستگارد دارد؟
نمودار لوی جنینگ (Levey–Jennings Chart) یک نمودار خطی استاندارد است که برای نمایش و پایش تغییرات نتایج کنترل کیفی داخلی در طول زمان استفاده میشود. این نمودار توسط Levey و Jennings در دهه ۱۹۵۰ معرفی شد و امروزه در سراسر دنیا به‌عنوان ابزار اصلی پایش کنترل کیفی شناخته میشود.
درک درست نمودار لوی جنینگ، پیش‌نیاز مهمی برای فهمیدن این است که قوانین وستگارد چیست و چگونه باید روی داده‌ها اعمال شود. زیرا تمامی قوانین وستگارد روی الگوی قرارگیری نقاط کنترل در این نمودار تعریف شده‌اند.
۳.۱. اجزای نمودار لوی جنینگ در کنترل کیفی داخلی
نمودار Levey–Jennings معمولاً دارای اجزاء زیر است:
- محور افقی (X-axis): شماره روز، تاریخ انجام کنترل یا شماره ران (Run) کنترل کیفی.
- محور عمودی (Y-axis): مقدار اندازه‌گیری‌شده‌ی نمونه کنترل (مثلاً غلظت گلوکز).
- خط مرکزی (Mean Line): میانگین نتایج کنترل، که به‌عنوان نقطه مرجع در نظر گرفته میشود.
- خطوط انحراف معیار (SD Lines): خطوط افقی در سطوح Mean ± 1SD، Mean ± 2SD، Mean ± 3SD که نقش محدوده‌های هشدار و رد را بازی میکنند.
در عمل، برای هر روز مقدار کنترل روی این نمودار علامت‌گذاری میشود و نقاط به هم وصل می‌گردند. الگوی حرکت این نقاط (پراکنده، متمرکز، رونددار، جابه‌جایی جمعی) به ما کمک میکند تا تشخیص دهیم آیا سیستم در وضعیت طبیعی است یا خطایی در حال رخ دادن است.
✅ چرا برای تفسیر قوانین وستگارد به نمودار لوی جنینگ نیاز داریم؟
قوانین وستگارد در واقع الگوهای خاصی از قرارگیری نقاط کنترل نسبت به میانگین و خطوط SD هستند. بنابراین بدون داشتن نمودار لوی جنینگ، اجرای عملی این قوانین ممکن نیست.
۴. دیتاست واقعی کنترل گلوکز و محاسبه میانگین و SD در اکسل
برای اینکه آموزش قوانین وستگارد و نمودار لوی جنینگ عملی و کاربردی باشد، از یک دیتاست واقعی کنترل کیفی داخلی برای گلوکز سرم (سطح نرمال) استفاده می‌کنیم. فرض کنید ۲۰ روز متوالی، نمونه کنترل گلوکز را اندازه‌گیری کرده‌اید:
۴.۱. دیتاست واقعی کنترل گلوکز (IQC)
| روز | نتیجه کنترل گلوکز (mg/dL) |
|---|---|
| 1 | 101 |
| 2 | 103 |
| 3 | 99 |
| 4 | 102 |
| 5 | 100 |
| 6 | 104 |
| 7 | 102 |
| 8 | 101 |
| 9 | 105 |
| 10 | 103 |
| 11 | 102 |
| 12 | 99 |
| 13 | 100 |
| 14 | 101 |
| 15 | 104 |
| 16 | 103 |
| 17 | 102 |
| 18 | 105 |
| 19 | 100 |
| 20 | 99 |
۴.۲. محاسبه میانگین (Mean) در اکسل – گام به گام
۱. در اکسل، در ستون A مقادیر «روز» (۱ تا ۲۰) و در ستون B مقادیر گلوکز را وارد کنید (B2 تا B21).
۲. در سلول E1 بنویسید: Mean.
۳. در سلول E2 این فرمول را وارد کنید:
=AVERAGE(B2:B21)
با اجرای این فرمول، میانگین نتایج کنترل محاسبه میشود که برای این دیتاست حدوداً برابر با 101.75 mg/dL است.
۴.۳. محاسبه انحراف معیار (Standard Deviation – SD) در اکسل
۱. در سلول F1 بنویسید: SD.
۲. در سلول F2 فرمول زیر را وارد کنید:
=STDEV.S(B2:B21)
این فرمول انحراف معیار نمونه‌ای را محاسبه میکند. برای دیتاست فوق، مقدار SD حدوداً 1.92 mg/dL به دست می‌آید.
۴.۴. محاسبه CV% و حدود ±1SD، ±2SD، ±3SD
۱. در سلول G1 بنویسید: CV% و در سلول G2 فرمول زیر را وارد کنید:
=(F2/E2)*100
این مقدار، ضریب تغییرات را بر حسب درصد نشان میدهد که در این مثال حدوداً 1.8–2 درصد است، که برای بسیاری از تست‌های شیمی بالینی قابل قبول است.
سپس برای محاسبه حدود Mean ± SD:
- در E4 بنویسید +1SD و در F4 فرمول:
=E2+F2 - در E5 بنویسید -1SD و در F5 فرمول:
=E2-F2 - در E6 بنویسید +2SD و در F6 فرمول:
=E2+2*F2 - در E7 بنویسید -2SD و در F7 فرمول:
=E2-2*F2 - در E8 بنویسید +3SD و در F8 فرمول:
=E2+3*F2 - در E9 بنویسید -3SD و در F9 فرمول:
=E2-3*F2
✅ نکته مهم در آموزش قوانین وستگارد چیست؟
تا زمانی که میانگین و SD و خطوط آماری روی نمودار لوی جنینگ به‌درستی محاسبه و رسم نشوند، تفسیر قوانین وستگارد (مثل 1-2s، 1-3s، 2-2s و …) معنای دقیقی نخواهد داشت.
۵. مقدمه‌ای جامع بر قوانین وستگارد در کنترل کیفی داخلی
قوانین وستگارد (Westgard Rules) مجموعهای از قواعد آماری هستند که در سال ۱۹۸۱ توسط Dr. James Westgard برای تفسیر نتایج کنترل کیفی داخلی روی نمودار Levey–Jennings معرفی شدند. این قوانین به ما کمک میکنند که مشخص کنیم چه زمانی نتایج کنترل قابل قبول هستند و چه زمانی باید ران آزمایشی رد شود.
وقتی می‌خواهیم بدانیم قوانین وستگارد چیست، در واقع درباره مجموعهای از الگوها صحبت می‌کنیم که براساس موقعیت نقاط کنترل نسبت به میانگین و خطوط SD تعریف شده‌اند. هر قانون، نوع خاصی از خطا را هدف می‌گیرد:
- خطاهای تصادفی (Random Errors): معمولاً بهصورت پراکندگی ناگهانی یا یک نقطه بسیار دور از بقیه ظاهر میشوند (مثلاً قانون 1-3s یا R-4s).
- خطاهای سیستماتیک (Systematic Errors/Bias): بهصورت جابه‌جایی جمعی نتایج در یک سمت میانگین، یا افزایش/کاهش تدریجی نتایج دیده میشوند (مثل قوانین 2-2s، 4-1s، 8x، 10x، 7T).
هر آزمایشگاهی برای اینکه با استانداردهای بین‌المللی همسو باشد، باید این قوانین را بشناسد، بداند هر قانون وستگارد چیست و در چه شرایطی فعال میشود، و بر اساس آن درباره پذیرش یا رد نتایج QC تصمیم‌گیری کند.
۶. توضیح کامل قوانین وستگارد چیست و هر قانون چه مفهومی دارد؟
در این بخش، تمامی قوانین وستگارد را به همراه تعریف، نوع خطا، اقدام لازم و مثال عددی مرور می‌کنیم تا بتوانید در عمل، از این قوانین در کنترل کیفی داخلی استفاده کنید.
۶.۱. قانون 1-2s (هشدار اولیه در قوانین وستگارد)
تعریف: اگر یک نتیجه کنترل از محدوده ±2SD خارج شود، قانون 1-2s فعال میشود.
نوع قانون: قانون هشدار (Warning Rule)، نه الزاماً رد سری.
تفسیر: ممکن است یک خطای تصادفی خفیف وجود داشته باشد؛ اما به تنهایی برای رد کردن کل ران کافی نیست.
مثال: اگر Mean = 101.75 و SD = 1.92 باشد، حدود 2SD تقریباً 97.9 تا 105.6 است. اگر در یک روز مقدار کنترل 106.2 شود، از +2SD بالاتر است و قانون 1-2s به‌عنوان هشدار فعال میشود و باید کنترلهای بعدی دقیقتر بررسی شوند.
۶.۲. قانون 1-3s (خطای تصادفی شدید)
تعریف: اگر یک نتیجه کنترل از محدوده ±3SD خارج شود.
نوع قانون: خطای تصادفی شدید.
اقدام: رد ران آزمایشی؛ بررسی دستگاه، پیپت، نمونه، اپراتور.
مثال: اگر حدود 3SD تقریباً 96 تا 107.5 باشد و یک روز نتیجه کنترل 109 گزارش شود، قانون 1-3s فعال شده و باید ران رد شود.
۶.۳. قانون 2-2s (شناسایی خطای سیستماتیک)
تعریف: دو نتیجه متوالی کنترل (در یک سطح یا دو سطح مختلف) در یک سمت میانگین، هر دو بیش از ±2SD باشند.
نوع قانون: خطای سیستماتیک (Bias).
اقدام: رد ران؛ بررسی کالیبراسیون، معرف، وضعیت دستگاه.
مثال: روز ۱۰: کنترل = 106 (بیش از +2SD) و روز ۱۱: کنترل = 105.8 (باز هم بیش از +2SD). در این حالت قانون 2-2s فعال شده و نشاندهنده Bias مثبت است.
۶.۴. قانون R-4s (اختلاف ۴ انحراف معیار)
تعریف: در یک ران، اختلاف بین دو نتیجه کنترل (مثلاً کنترل نرمال و پاتولوژیک) بیش از 4SD باشد و یکی بالای میانگین و دیگری پایین میانگین قرار گیرد.
نوع قانون: خطای تصادفی.
اقدام: رد ران؛ بررسی پیپت، نمونه، اپراتور.
مثال: کنترل نرمال در +2.3SD و کنترل پاتولوژیک در -2.1SD باشد. اختلاف آن‌ها حدود 4.4SD است، بنابراین قانون R-4s فعال میشود.
۶.۵. قانون 4-1s (سیستماتیک خفیف و پایدار)
تعریف: چهار نتیجه متوالی کنترل، همگی در یک سمت میانگین و هرکدام بیشتر از ±1SD باشند.
نوع قانون: خطای سیستماتیک.
اقدام: بررسی معرف، کالیبراسیون، شرایط محیطی.
مثال: چهار روز پشت سر هم، نتایج کنترل: +1.2SD، +1.3SD، +1.4SD، +1.5SD → قانون 4-1s فعال؛ نشاندهنده Bias مثبت پایدار است.
۶.۶. قانون 3 1s (سه نتیجه متوالی خارج از ±1SD)
تعریف: سه نتیجه متوالی کنترل در یک سمت میانگین، همگی بیشتر از ±1SD باشند.
نوع قانون: خطای سیستماتیک خفیف.
اقدام: هشدار جدی؛ نیاز به بررسی روند کلی نمودار و احتمالا تنظیم مجدد.
۶.۷. قانون 2 of 3 2s (دو تا از سه نتیجه > 2SD)
تعریف: در سه نتیجه متوالی کنترل، دو نتیجه در یک سمت میانگین بیش از ±2SD باشند.
نوع قانون: خطای سیستماتیک.
اقدام: رد ران و بررسی علت.
مثال: سه روز متوالی: +2.3SD، +1.0SD، +2.4SD → دو نتیجه بیش از +2SD → قانون 2 of 3 2s فعال میشود.
۶.۸. قانون 7T (Trend – روند افزایشی یا کاهشی)
تعریف: هفت نتیجه متوالی کنترل، بهصورت پیوسته در حال افزایش یا کاهش باشند (هر نتیجه از قبلی بالاتر یا پایین‌تر باشد).
نوع قانون: خطای روندی (Trend Error).
اقدام: بررسی تدریجی بودن خطا: خرابی معرف، فرسودگی لامپ، تغییر تدریجی دما یا شرایط سیستم.
۶.۹. قوانین 6x، 8x، 9x، 10x، 12x، 15x (Bias طولانیمدت)
این قوانین همگی روی یک مفهوم مشترک استوارند: چندین نتیجه متوالی کنترل، همگی در یک سمت میانگین قرار گیرند، حتی اگر داخل ±1SD باشند.
- 6x Rule: شش نتیجه متوالی در یک سمت میانگین.
- 8x Rule: هشت نتیجه متوالی در یک سمت میانگین.
- 9x Rule: نه نتیجه متوالی در یک سمت میانگین.
- 10x Rule: ده نتیجه متوالی در یک سمت میانگین.
- 12x Rule: دوازده نتیجه متوالی در یک سمت میانگین.
- 15x Rule: پانزده نتیجه متوالی در یک سمت میانگین.
تفسیر: هر چه تعداد نتایج متوالی بالاتر باشد، احتمال وجود یک Bias پایدار (مثلاً کالیبراسیون جابه‌جا شده، معرف معیوب، خطای ثابت در پیپت) بیشتر است و باید سیستم به‌طور کامل بازبینی شود.
۷. جمع‌بندی عملی: چگونه از قوانین وستگارد در آزمایشگاه استفاده کنیم؟
برای پاسخ به این سؤال که کاربرد عملی قوانین وستگارد چیست، می‌توان مراحل زیر را به‌عنوان یک الگوریتم ساده در نظر گرفت:
- ۱. اجرای منظم کنترل کیفی داخلی با حداقل دو سطح کنترل (نرمال و پاتولوژیک).
- ۲. ثبت نتایج کنترل در اکسل یا نرم‌افزارهای اختصاصی QC.
- ۳. محاسبه میانگین، SD و CV و رسم نمودار Levey–Jennings.
- ۴. بررسی روزانه الگوی نقاط روی نمودار و اعمال قوانین وستگارد.
- ۵. در صورت فعال شدن هر قانون، قبل از گزارش نتایج بیماران، علت خطا را پیدا و رفع کنید.
✅ نتیجه نهایی: دانستن اینکه قوانین وستگارد چیست و چگونه روی نمودار لوی جنینگ اعمال میشود، آزمایشگاه شما را از یک واحد انجام‌دهنده تست به یک مرکز مدیریت کیفیت تبدیل میکند که میتواند با استانداردهای بین‌المللی رقابت کند.
سوالات متداول درباره قوانین وستگارد چیست
۱. قوانین وستگارد چیست و چرا در آزمایشگاه مهم است؟
قوانین وستگارد مجموعهای از قوانین آماری هستند که برای تفسیر نتایج کنترل کیفی داخلی روی نمودار لوی جنینگ استفاده میشوند. این قوانین به شناسایی خطاهای تصادفی، سیستماتیک و روندی کمک میکنند و از گزارش نتایج نادرست به بیماران جلوگیری میکنند. بدون این قوانین، کنترل کیفیت تنها به یک ثبت عددی ساده محدود میشود.
۲. ارتباط بین نمودار لوی جنینگ و قوانین وستگارد چیست؟
نمودار لوی جنینگ مکانی است که نتایج کنترل کیفی روی آن رسم میشوند و خطوط Mean و SD به‌عنوان مرجع قرار می‌گیرند. قوانین وستگارد بر الگوهای قرارگیری نقاط روی این نمودار تکیه دارند. بنابراین، برای استفاده از قوانین وستگارد حتماً باید نمودار Levey–Jennings به‌درستی رسم شود.
۳. قانون 1-2s در قوانین وستگارد چیست و چه زمانی باید نگران شویم؟
قانون 1-2s زمانی فعال میشود که یک نتیجه کنترل از محدوده ±2SD خارج شود. این قانون یک هشدار اولیه است و به تنهایی الزاماً باعث رد ران نمیشود، ولی باید کنترلهای بعدی دقیقتر بررسی شوند تا مشخص شود خطا ادامه‌دار است یا خیر.
۴. قانون 1-3s چه نوع خطایی را در کنترل کیفی نشان میدهد؟
قانون 1-3s زمانی فعال میشود که یک نتیجه کنترل از محدوده ±3SD خارج شود. این وضعیت معمولاً نشاندهنده یک خطای تصادفی شدید است و در این حالت ران آزمایشی باید رد شده و علت خطا بررسی شود.
۵. قانون 2-2s در قوانین وستگارد چیست و چه زمانی کاربرد دارد؟
در قانون 2-2s، دو نتیجه متوالی کنترل در یک سمت میانگین، هر دو بیش از ±2SD هستند. این وضعیت نشاندهنده خطای سیستماتیک (Bias) است و در چنین حالتی لازم است ران آزمایشی رد و کالیبراسیون، معرف و شرایط دستگاه بررسی شوند.
۶. قانون R-4s چه کمکی در شناسایی خطای تصادفی میکند؟
قانون R-4s زمانی فعال میشود که در یک ران، اختلاف بین دو نتیجه کنترل (مثلاً کنترل نرمال و پاتولوژیک) بیش از 4SD باشد و یکی بالا و دیگری پایین میانگین قرار گیرد. این حالت نشاندهنده خطای تصادفی است و معمولاً به مشکلات پیپت، نمونهبرداری یا اپراتوری مربوط میشود.
۷. قانون 7T در قوانین وستگارد چیست و چگونه روند (Trend) را نشان میدهد؟
قانون 7T زمانی فعال میشود که هفت نتیجه متوالی کنترل بهصورت پیوسته در حال افزایش یا کاهش باشند. این الگو نشاندهنده یک خطای روندی (Trend) است که میتواند ناشی از خراب شدن تدریجی معرف، تغییر دما، فرسودگی لامپ دستگاه یا سایر عوامل تدریجی باشد.
۸. کدام قوانین وستگارد برای شناسایی Bias طولانیمدت استفاده میشوند؟
قوانینی مانند 6x، 8x، 9x، 10x، 12x و 15x زمانی فعال میشوند که چندین نتیجه متوالی کنترل، همگی در یک سمت میانگین قرار گیرند. این وضعیت نشاندهنده وجود یک Bias پایدار است، حتی اگر نتایج داخل محدوده ±1SD باشند و معمولاً به کالیبراسیون جابه‌جا شده یا معرف معیوب مربوط است.
۹. آیا می‌توان قوانین وستگارد را بهصورت دستی بدون نرم‌افزار اجرا کرد؟
بله، در صورت رسم نمودار لوی جنینگ در اکسل و محاسبه Mean و SD، می‌توان قوانین وستگارد را بهصورت دستی نیز روی الگوی نقاط اعمال کرد. با این‌حال، استفاده از نرم‌افزارهای اختصاصی QC دقت و سرعت تفسیر را بسیار بالاتر می‌برد.
۱۰. بهترین راه یادگیری عملی قوانین وستگارد چیست؟
بهترین راه، استفاده از دیتاستهای واقعی کنترل کیفی، رسم نمودار Levey–Jennings در اکسل یا نرم‌افزار QC و تمرین تفسیر الگوهای مختلف با کمک قوانین وستگارد است. ترکیب مطالعه تئوری و تمرین عملی، باعث تثبیت این مفاهیم در ذهن میشود.
منابع معتبر برای مطالعه بیشتر درباره قوانین وستگارد چیست