کنترل کیفی آنتی هیومن گلوبولین (AHG): راهنمای جامع اجرای QC در تست کومبس مستقیم و غیر مستقیم

. –>

کنترل کیفی آنتی هیومن گلوبولین (AHG)

کنترل کیفی آنتی هیومن گلوبولین شامل اجرای کنترل مثبت و منفی در هر شیفت، پایش قدرت آگلوتیناسیون روی سلول‌های پوشیده‌شده با IgG یا C3، ثبت و تحلیل روند نتایج در فرم‌های QC و تعویض بچ در صورت افت واکنش است. رعایت شرایط نگهداری (۲–۸°C)، جلوگیری از یخ‌زدگی، و شرکت در برنامه‌های EQA/PT از الزامات تضمین صحت تست‌های کومبس است.

جهت عضویت در کانال آموزشی در تلگرام به لینک زیر مراجعه کنید:

https://t.me/hematology_education

🚀 عضویت در کانال تلگرام

مقدمه

کنترل کیفی AHG، QC آنتی هیومن گلوبولین، کیفیت‌سنجی معرف کومبس

آنتی هیومن گلوبولین (Anti-Human Globulin) یا به اختصار AHG یکی از معرف‌های کلیدی در بخش ایمنوهماتولوژی آزمایشگاه و بانک خون است که در تست کومبس مستقیم (DAT) و کومبس غیرمستقیم (IAT) برای آشکارسازی آنتی‌بادی‌های متصل به گلبول‌های قرمز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این معرف با اتصال به بخش Fc آنتی‌بادی‌های انسانی (معمولاً IgG) یا اجزای کمپلمان (C3d, C3b) باعث آگلوتیناسیون سلول‌های پوشیده شده می‌شود. به همین دلیل صحت عملکرد AHG تأثیر مستقیم بر تفسیر نتایج و تصمیمات بالینی دارد.

اگر معرف AHG قدرت لازم را نداشته باشد، ممکن است نتایج منفی کاذب ایجاد شود که می‌تواند منجر به تزریق خون ناسازگار یا عدم تشخیص آنتی‌بادی‌های مهم شود. از طرف دیگر، آلودگی یا تخریب معرف می‌تواند نتایج مثبت کاذب ایجاد کند. بنابراین، انجام کنترل کیفی منظم برای AHG یکی از الزامات استانداردهای کنترل کیفیت در آزمایشگاه است.

اهداف کنترل کیفی AHG

هدف‌های QC AHG، پیشگیری از مثبت/منفی کاذب، ایمنی بیمار
  1. اطمینان از فعالیت آنتی‌بادی‌ها: بررسی اینکه معرف توانایی آگلوتیناسیون سلول‌های پوشیده شده با IgG یا C3 را دارد.
  2. پیشگیری از خطاهای بالینی: جلوگیری از مثبت یا منفی کاذب در تست کومبس که می‌تواند بر سلامت بیمار اثر بگذارد.
  3. پایش ثبات معرف در طول زمان: بررسی روند کاهش قدرت معرف در طول دوره انقضا یا در اثر شرایط نگهداری نامناسب.
  4. مستندسازی و قابلیت ردیابی: اطمینان از قابل پیگیری بودن هرگونه خطا یا تغییر کیفیت در گزارش‌های کنترل کیفی.
  5. رعایت الزامات استانداردهای ISO 15189 و GMP: برای تضمین کیفیت نتایج سرولوژیک و انطباق با الزامات ممیزی.

انواع آنتی هیومن گلوبولین

Poly-specific AHG، Mono-specific AHG، ژل کارت، میکروتیوب
  1. AHG پلی‌اسپسیفیک (Poly-specific): شامل آنتی‌بادی علیه IgG و اجزای کمپلمان (C3b, C3d) است. در تست کومبس مستقیم بیشتر از این نوع استفاده می‌شود.
  2. AHG مونو‌اسپسیفیک (Mono-specific): فقط حاوی آنتی‌بادی ضد IgG یا ضد C3 است و در موارد خاص مانند بررسی نوع پوشش روی گلبول‌ها کاربرد دارد.
  3. AHG برای میکروتیوب یا ژل: نوع خاصی از AHG که برای سیستم‌های خودکار یا تست‌های مبتنی بر کارت ژل طراحی شده و نیاز به QC مجزا دارد.

ویژگی‌های معرف استاندارد AHG

مشخصات فیزیکی و شیمیایی AHG، pH مناسب، شرایط نگهداری
  • شفاف و بدون ذرات معلق یا رسوب باشد.
  • pH بین 6.5 تا 7.2.
  • فاقد آلودگی باکتریایی یا قارچی.
  • دارای شماره بچ و تاریخ انقضا مشخص باشد.
  • در دمای 2 تا 8 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود.
  • درب آن همیشه محکم بسته و از نور مستقیم محافظت شود.
  • نباید یخ بزند؛ انجماد باعث دناتوره شدن آنتی‌بادی‌ها می‌شود.

کنترل کیفی آنتی هیومن گلوبولین

روش انجام کنترل کیفی روزانه AHG

Check Cells، سلول‌های پوشیده‌شده با IgG، کنترل مثبت و منفی، QC روزانه

کنترل کیفی روزانه باید قبل از انجام تست‌های کومبس انجام شود.

1) کنترل مثبت (IgG Coated Cells)

سلول‌های قرمز پوشیده شده با IgG (معروف به Check Cells یا Coombs Control Cells) تهیه یا از کیت‌های استاندارد خریداری می‌شوند.

یک قطره از این سلول‌ها به لوله‌ای که حاوی AHG است اضافه و به‌آرامی مخلوط می‌شود.

باید آگلوتیناسیون قوی (+2 تا +3) مشاهده شود.

اگر آگلوتیناسیون ضعیف یا منفی بود، معرف باید تعویض شود.

2) کنترل منفی (سلول بدون پوشش آنتی‌بادی)

یک قطره سلول قرمز بدون پوشش به لوله حاوی AHG افزوده شود.

نباید هیچ آگلوتیناسیونی مشاهده شود.

وجود آگلوتیناسیون در این مرحله نشانگر آلودگی یا وجود آنتی‌بادی ناخواسته در معرف است.

3) کنترل در هر شیفت کاری

در هر نوبت کاری (صبح، عصر، شب)، حداقل یک بار کنترل مثبت و منفی باید انجام شود و نتایج در فرم QC ثبت گردد.

نکته بسیار مهم:

برای آماده‌سازی صحیح سلول‌های شسته‌شده و سوسپانسیون استاندارد، از راهنمای مرحله‌به‌مرحله طرز تهیه سوسپانسیون گلبول‌های قرمز برای آزمایش کومبس استفاده کنید.

کنترل کیفی دوره‌ای (هفتگی و ماهانه)

Trend Analysis، Levey-Jennings، مقایسه بچ‌ها
  • مقایسه واکنش AHG فعلی با بچ جدید یا معرف مرجع.
  • بررسی قدرت آگلوتیناسیون با سلول‌های تازه پوشیده‌شده.
  • ثبت تغییرات در چارت کنترل کیفی (Levey-Jennings).
  • تحلیل روند تغییرات (Trend Analysis) برای پیش‌بینی افت کیفیت.
  • حذف یا جایگزینی بچ‌هایی که افت واکنش دارند.

خطاهای رایج و راه‌های پیشگیری در کنترل کیفی آنتی هیومن گلوبولین

مثبت کاذب، منفی کاذب، نگهداری نادرست، افت توان واکنش
خطای محتمل علت راهکار
منفی کاذب تخریب معرف، شستشوی ناکافی سلول‌ها، نگهداری نادرست بررسی شرایط نگهداری و کنترل مثبت
مثبت کاذب آلودگی معرف، استفاده از وسایل آلوده یا سرم‌های غیرمرتبط استفاده از تجهیزات تمیز و کنترل منفی
ضعف در آگلوتیناسیون افت قدرت معرف در پایان تاریخ انقضا جایگزینی با بچ جدید

یادآوری:

برای آشنایی دقیق با مراحل آزمایش کومبس مستقیم و کومبس غیر مستقیم به راهنماهای تخصصی سایت مراجعه کنید.

مستندسازی و ردیابی کنترل کیفی آنتی هیومن گلوبولین

فرم QC، شماره بچ، تاریخ انقضا، Non-Conformance
  • برای هر تست QC، شماره بچ، تاریخ انقضا، نام کاربر و نتیجه تست باید ثبت شود.
  • سوابق کنترل کیفی باید حداقل به‌مدت یک سال نگهداری شود.
  • در صورت مشاهده عدم انطباق، باید گزارش Non-Conformance ثبت و اقدامات اصلاحی انجام گردد.

کنترل کیفی خارجی (EQA / PT)

Proficiency Testing، مقایسه بین‌آزمایشگاهی، انطباق با استاندارد

آزمایشگاه‌ها باید در برنامه‌های کنترل کیفی خارجی شرکت کنند. در این برنامه‌ها نمونه‌های ناشناس از مراجع بین‌المللی ارسال می‌شود و نتایج با سایر مراکز مقایسه می‌گردد. شرکت در این طرح‌ها، نشانه انطباق عملکرد آزمایشگاه با استانداردهای جهانی است.

نکات کلیدی و تجربی در کنترل کیفی آنتی هیومن گلوبولین

Check Cells، باطل‌کردن نتیجه، سالین تازه، دستگاه‌های خودکار
  • هر زمان تست کومبس منفی شد اما سل‌های کنترل مثبت (Check Cells) نیز منفی بودند، نتیجه‌ی تست باید باطل شود.
  • هرگونه تغییر رنگ، کدورت یا بوی غیرطبیعی در معرف نشانه‌ی فساد است.
  • همیشه از سرم نرمال سالین تازه برای شستشو استفاده کنید تا اثر باقیمانده‌ی پروتئین‌ها کاهش یابد.
  • در هنگام کار با سیستم‌های خودکار، از نوع AHG مخصوص همان دستگاه استفاده شود.
  • توصیه می‌شود در پایان هر هفته، معرف از نظر ظاهری و حجم باقیمانده بررسی شود.

جمع‌بندی کنترل کیفی آنتی هیومن گلوبولین

کنترل کیفی آنتی هیومن گلوبولین بخش حیاتی تضمین کیفیت در بانک خون است. این فرآیند شامل بررسی قدرت و اختصاصیت معرف، کنترل مثبت و منفی در هر شیفت، پایش دوره‌ای، و ثبت دقیق سوابق می‌باشد. رعایت دقیق اصول QC باعث اطمینان از صحت تست کومبس، پیشگیری از نتایج نادرست، و ارتقاء ایمنی بیماران می‌شود. در نهایت، هیچ تست کومبسی بدون تأیید صحت AHG معتبر نیست.

سوالات رایج درباره کنترل کیفی آنتی هیومن گلوبولین (FAQ)

1) چرا کنترل کیفی AHG ضروری است؟

برای پیشگیری از مثبت/منفی کاذب در DAT/IAT و تضمین ایمنی بیمار در فرآیندهای بانک خون.

2) چه زمانی باید کنترل مثبت انجام شود؟

در ابتدای هر شیفت کاری و قبل از اجرای تست‌های سرولوژیک مبتنی بر AHG.

3) کنترل مثبت مناسب چه شدتی دارد؟

آگلوتیناسیون قوی بین +2 تا +3 روی سلول‌های پوشیده‌شده با IgG.

4) اگر کنترل منفی آگلوتینه شد چه کنیم؟

احتمال آلودگی یا وجود آنتی‌بادی ناخواسته در معرف؛ از بچ سالم استفاده و ابزار را تعویض کنید.

5) دمای نگهداری AHG چقدر است؟

۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد؛ از یخ‌زدگی و نور مستقیم محافظت شود.

6) چه زمانی بچ AHG را عوض کنیم؟

در صورت افت تدریجی قدرت واکنش، عبور از تاریخ انقضا، یا مشاهده کدورت/تغییر رنگ.

7) علت منفی کاذب در کومبس چیست؟

تخریب معرف، شستشوی ناکافی سلول‌ها، یا نگهداری نامناسب.

8) نقش برنامه‌های EQA/PT چیست؟

مقایسه بین‌آزمایشگاهی و اطمینان از انطباق با استانداردهای بین‌المللی.

9) آیا نوع AHG در سیستم‌های ژل/اتوماتیک فرق دارد؟

بله؛ از AHG اختصاصی همان سیستم استفاده و QC مربوطه را اجرا کنید.

10) برای آماده‌سازی سوسپانسیون RBC از چه مرجعی کمک بگیریم؟

از راهنمای سوسپانسیون گلبول‌های قرمز سایت استفاده کنید.

<!–

دیدگاهتان را بنویسید