مقدمه: آشنایی با محیط کشت نوترینت آگار و اهمیت آن در میکروبیولوژی

محیط کشت نوترینت آگار (Nutrient Agar) یکی از پرکاربردترین محیط‌های کشت جامد در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی است. این محیط برای رشد و تکثیر باکتری‌های غیرمشکل‌پسند (non-fastidious) طراحی شده و حاوی مواد مغذی ضروری مانند پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و نمک‌ها است. نوترینت آگار معمولاً برای شمارش باکتری‌ها در نمونه‌های آب، غذا و خاک استفاده می‌شود و پایه‌ای برای تهیه محیط‌های کشت پیچیده‌تر محسوب می‌گردد. این محیط توسط دانشمندان در اواخر قرن نوزدهم توسعه یافت و امروزه در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، آموزشی و صنعتی کاربرد وسیعی دارد. در این مقاله، به طور گام‌به‌گام به طرز تهیه این محیط کشت می‌پردازیم تا بتوانید آن را در آزمایشگاه خود آماده کنید.

ترکیبات نوترینت آگار: مواد لازم برای ساخت محیط کشت باکتریایی

نوترینت آگار از مواد ساده و در دسترس تشکیل شده است. ترکیب استاندارد آن بر اساس فرمول‌های شرکت‌های معتبر مانند Merck یا HiMedia به شرح زیر است (برای ۱ لیتر محیط):

• پپتون (Peptone): ۵ گرم – منبع پروتئین و نیتروژن.
• عصاره گوشت گاو (Beef Extract): ۳ گرم – تأمین‌کننده ویتامین‌ها و مواد معدنی.
• کلرید سدیم (NaCl): ۵ گرم – حفظ تعادل اسمزی.
• آگار (Agar): ۱۵ گرم – عامل ژل‌کننده برای جامد کردن محیط.
• آب مقطر: ۱۰۰۰ میلی‌لیتر – حلال پایه.

این ترکیبات می‌توانند بسته به برند پودر آماده، کمی متفاوت باشند. برای مثال، برخی پودرهای آماده حاوی ۲۸ گرم مخلوط برای ۱ لیتر هستند. اگر از پودر آماده استفاده می‌کنید، دستورالعمل روی بسته را بررسی کنید.

محیط کشت نوترینت آگار

مواد و تجهیزات لازم: ابزارهای ضروری برای آماده‌سازی محیط کشت نوترینت آگار

برای تهیه نوترینت آگار، به مواد و ابزارهای زیر نیاز دارید:

• مواد شیمیایی:
  • پودر نوترینت آگار آماده (یا ترکیبات جداگانه ذکرشده).
  • آب مقطر یا دیونیزه.
• تجهیزات آزمایشگاهی:
  • ارلن مایر یا بطری شیشه‌ای مقاوم به حرارت (حجم ۱-۲ لیتر).
  • همزن مغناطیسی یا میله همزن.
  • اتوکلاو یا زودپز آزمایشگاهی برای استریلیزاسیون.
  • پتری دیش‌های استریل (برای ریختن محیط).
  • ترازوی دقیق.
  • هود لامینار فلو (برای جلوگیری از آلودگی).
  • دستکش، ماسک و عینک ایمنی.

نکته: همیشه از مواد شیمیایی با کیفیت آزمایشگاهی استفاده کنید تا نتایج دقیق حاصل شود.

مراحل تهیه گام‌به‌گام: راهنمای کامل طرز تهیه محیط کشت نوترینت آگار

تهیه نوترینت آگار فرآیندی ساده اما نیازمند دقت است. مراحل زیر را دنبال کنید:

1. وزن‌کشی مواد: ۲۸ گرم پودر نوترینت آگار آماده (یا ترکیبات جداگانه) را در یک ارلن مایر تمیز بریزید. اگر از ترکیبات جداگانه استفاده می‌کنید، هر ماده را جداگانه وزن کنید و مخلوط نمایید.
2. افزودن آب: ۱۰۰۰ میلی‌لیتر آب مقطر را به پودر اضافه کنید. مخلوط را به آرامی هم بزنید تا پودر معلق شود. از تشکیل توده جلوگیری کنید.
3. حرارت‌دهی: مخلوط را روی شعله یا هات پلیت قرار دهید و در حالی که هم می‌زنید، حرارت دهید تا کاملاً حل شود. معمولاً تا جوشیدن ادامه دهید، اما بیش از حد نجوشانید تا مواد مغذی تجزیه نشوند. محیط باید شفاف شود.
4. تنظیم pH (اختیاری): pH محیط را با استفاده از pH متر چک کنید. pH استاندارد حدود ۷.۰-۷.۴ است. اگر لازم باشد، با اسید هیدروکلریک یا هیدروکسید سدیم تنظیم کنید.
5. استریلیزاسیون: محیط را در اتوکلاو به مدت ۱۵ دقیقه در دمای ۱۲۱ درجه سانتی‌گراد و فشار ۱۵ psi استریل کنید. اگر اتوکلاو ندارید، می‌توانید از زودپز استفاده کنید، اما زمان را به ۲۰-۳۰ دقیقه افزایش دهید.
6. خنک‌سازی: پس از استریلیزاسیون، محیط را تا دمای ۴۵-۵۰ درجه سانتی‌گراد خنک کنید. این دما برای ریختن در پتری دیش مناسب است (بالاتر از ۵۰ درجه ممکن است پتری دیش را ذوب کند).
7. ریختن در پتری دیش: زیر هود لامینار، محیط را در پتری دیش‌های استریل بریزید (حدود ۱۵-۲۰ میلی‌لیتر در هر دیش). درب دیش‌ها را نیمه‌باز بگذارید تا بخار خارج شود و سپس ببندید. اجازه دهید محیط جامد شود.
8. نگهداری: پتری دیش‌ها را در یخچال (۴ درجه سانتی‌گراد) نگهداری کنید. قبل از استفاده، آن‌ها را در دمای اتاق گرم کنید.

نکات ایمنی و نگهداری: راهکارهای حفظ کیفیت در ساخت محیط کشت نوترینت آگار

• ایمنی: همیشه از تجهیزات حفاظتی استفاده کنید. حرارت‌دهی ممکن است باعث پاشیدن مایع شود. اتوکلاو را با احتیاط باز کنید تا بخار داغ آسیب نرساند.
• جلوگیری از آلودگی: تمام مراحل را در محیط استریل انجام دهید. اگر محیط آلوده شد، آن را دور بریزید.
• ماندگاری: محیط آماده تا ۲-۴ هفته در یخچال قابل استفاده است. اگر کدر شد یا بوی نامطبوعی داد، آن را دور بیندازید.
• تنوع: برای محیط‌های خاص، می‌توانید افزودنی‌هایی مانند آنتی‌بیوتیک اضافه کنید، اما پس از خنک‌سازی.

جهت مطالعه ی جامع در مورد کنترل کیفی محیط های کشت میکروبی به لینک زیر مراجعه کنید:

کنترل کیفی محیط های کشت میکروبی: راهنمای آموزشی کامل برای کارشناسان آزمایشگاه

کاربردهای نوترینت آگار: استفاده از محیط کشت در آزمایش‌های میکروبی و صنایع

نوترینت آگار برای کشت باکتری‌هایی مانند E. coli، Staphylococcus و Bacillus ایده‌آل است. کاربردهای اصلی عبارتند از:

• شمارش کلنی‌های باکتری در نمونه‌های محیطی.
• جداسازی باکتری‌ها از مخلوط.
• آزمایش‌های آموزشی در دانشگاه‌ها.
• کنترل کیفیت در صنایع غذایی و دارویی.

نتیجه‌گیری:

تهیه محیط کشت نوترینت آگار فرآیندی آسان و ضروری برای هر آزمایشگاه میکروبیولوژی است. با پیروی از مراحل فوق، می‌توانید محیطی با کیفیت بالا تولید کنید. اگر تازه‌کار هستید، از پودرهای آماده شروع کنید تا خطاها کاهش یابد. برای اطلاعات بیشتر، به منابع معتبر علمی مراجعه کنید. این مقاله می‌تواند پایه‌ای برای محتوای وبسایت شما باشد – موفق باشید!