تست های زمان پروترومبین (PT) و زمان ترومبوپلاستین نسبی (PTT) ، که با استفاده از کیت PT (کیت پی تی) و کیت PTT (کیت پی تی تی) انجام می شوند، دو تست کلیدی در ارزیابی سیستم انعقادی هستند که به ترتیب مسیرهای خارجی/مشترک و داخلی/مشترک انعقاد را بررسی می‌کنند. افزایش این تست ها می‌تواند نشان‌دهنده اختلالات مختلفی از جمله کمبود فاکتورهای انعقادی، حضور مهارکننده‌ها، یا بیماری‌های مرتبط با هموستاز باشد. در چنین مواردی، انجام آزمایش های میکس یا آزمایش های مخلوط (Mixing Studies) به عنوان یک ابزار تشخیصی حیاتی مطرح می‌شود. این آزمایش‌ها با ترکیب پلاسمای بیمار با پلاسمای نرمال، به افتراق و تشخیص علل اصلی افزایش PT و PTT کمک می‌کنند و مشخص می‌سازند که آیا مشکل به کمبود فاکتورهای انعقادی مربوط است یا به وجود مهارکننده‌هایی مانند آنتی‌بادی‌های علیه فاکتورها یا ضد انعقاد لوپوسی.
انواع مهارکننده‌های انعقادی
مهارکننده‌های انعقادی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- مهارکننده‌های فاکتورهای انعقادی (مانند آنتی‌بادی علیه فاکتور VIII یا IX)
- ضد انعقاد لوپوسی (آنتی‌بادی ضد فسفولیپید)
روش انجام آزمایش های میکس
برای انجام آزمایش های میکس، به طور معمول میزان مساوی از پلاسمای بیمار و پلاسمای پولد نرمال (NPP) مخلوط می‌شوند و تست‌های PT وPTT تکرار می‌شوند. این تست‌ها در دو زمان انجام می‌شوند:
- زمان صفر (بلافاصله پس از مخلوط کردن پلاسمای بیمار با NPP)
- زمان 120 دقیقه (پس از انکوباسیون در دمای 37 درجه سانتی‌گراد)
با توجه به اینکه سطح فاکتورهای انعقادی در حد 25 تا 40 درصد قادر است زمان PT و PTT را به محدوده نرمال برساند، حتی اگر سطح فاکتور بیمار صفر باشد، با مخلوط شدن با NPP و رسیدن به حدود 50 درصد، نتایج تست‌ها می‌توانند نرمال شوند. برای تهیه پلاسمای پولد نرمال، باید از پلاسمای حداقل 6 فرد سالم (ترکیبی از مرد و زن) استفاده شود.
نتایج آزمایش‌های میکس
پس از انجام آزمایش‌های میکس:
- اگر PT و PTT مخلوط در زمان‌های صفر و 120 دقیقه نرمال شوند یا حداکثر 5 ثانیه بیشتر از مقدار کنترل PT/PTT نرمال آزمایشگاه باشند، به عنوان “تصحیح‌شده” در نظر گرفته می‌شوند.
- اما اگر PT و PTT مخلوط در زمان‌های صفر و 120 دقیقه، 6 ثانیه یا بیشتر از مقدار کنترل بالاتر باشند، به عنوان “تصحیح‌نشده” تلقی می‌شوند.
برای افزایش حساسیت تست، می‌توان از نسبت 1 به 4 (Mix PT/PTT 1:4) استفاده کرد؛ یعنی 4 حجم از پلاسمای بیمار با 1 حجم پلاسمای نرمال مخلوط شود. این نسبت معمولاً در مواردی که احتمال حضور مهارکننده قوی‌تر است، به کار می‌رود.
تعیین علت افزایش PT و PTT
با توجه به نتایج آزمایش میکس، می‌توان دلیل افزایش PT و PTT را مشخص کرد:
- اگر آزمایش میکس در هر دو زمان صفر و 120 دقیقه تصحیح شود: کمبود یک یا چند فاکتور انعقادی محتمل است و وجود مهارکننده‌ها رد می‌شود.
- اگر آزمایش میکس در هر دو زمان صفر و 120 دقیقه طولانی بماند: به ضد انعقاد لوپوسی (آنتی‌بادی ضد فسفولیپید) شک می‌کنیم. در این حالت، انجام آزمایش با افزودن فسفولیپید منجر به خنثی شدن آنتی‌بادی و تصحیح زمان PT/PTT می‌شود.
- اگر آزمایش میکس در زمان صفر تصحیح شود، اما در زمان 120 دقیقه طولانی بماند: نشان‌دهنده وجود مهارکننده (آنتی‌بادی) علیه فاکتورهای انعقادی است؛ زیرا افزایش زمان انکوباسیون باعث تقویت اثر آنتی‌بادی‌ها و خنثی شدن فاکتورهای انعقادی موجود در پلاسمای نرمال می‌شود.
جدول خلاصه نتایج
| آزمایش میکس دو ساعته (۱۲۰ دقیقه) | آزمایش میکس فوری (0 دقیقه) | اختلال احتمالی |
| تصحیح | تصحیح | نقص فاکتورهای انعقادی |
| عدم تصحیح | عدم تصحیح | آنتی‌بادی ضد فسفولیپید |
| عدم تصحیح | تصحیح | مهارکننده فاکتورها |
اقدامات بعدی
در صورت شک به کمبود فاکتورها، باید سنجش فاکتورها (Factor Assay) برای هر دو مسیر داخلی (مرتبط با PTT) و خارجی (مرتبط با PT)انجام شود تا فاکتور دارای کمبود مشخص گردد. همچنین، در صورت احتمال وجود ضد انعقاد لوپوسی، تست‌های تأییدی مانند dRVVT (Dilute Russell Viper Venom Time) توصیه می‌شود.