رنج نرمال PT و PTT چقدر است؟ تفسیر نتایج تست‌های انعقادی
رنج نرمال PT و PTT عبارت است از حدود 11 تا 13.5 ثانیه برای PT (با INR 0.8 تا 1.2 در افراد سالم) و حدود 25 تا 35 ثانیه برای aPTT؛ با این حال این مقادیر بسته به نوع کیت و دستگاه میتواند کمی تغییر کند. در این راهنما به زبان ساده می‌خوانید چرا PT/PTT طولانی می‌شوند، چه عوامل آزمایشگاهی بر نتیجه اثر دارند و چطور نتایج را اصولی تفسیر کنید.
جهت عضویت در کانال آموزشی در تلگرام به لینک زیر مراجعه کنید:
https://t.me/hematology_education
فهرست مطالب
- مقدمه: رنج نرمال PT و PTT و اهمیت تست‌های انعقادی
- تعریف و کاربرد تست PT (Prothrombin Time)
- تعریف و کاربرد تست PTT/aPTT (Partial Thromboplastin Time)
- رنج نرمال PT و PTT (به‌همراه INR)
- تفسیر نتایج PT و PTT: افزایش PT، افزایش PTT و هر دو
- نکات مهم آزمایشگاهی (پیش‌تحلیل و خطاهای رایج)
- INR چیست و چه ارتباطی با PT دارد؟
- نکات کلیدی تفسیر برای پزشک و کارشناس
- سوالات متداول (۱۰ پرسش و پاسخ)
- منابع معتبر برای مطالعه بیشتر
مقدمه (تست‌های انعقادی، رنج نرمال PT و PTT، تفسیر نتایج)
آزمایش‌های PT (Prothrombin Time) و PTT (Partial Thromboplastin Time) از مهم‌ترین تست‌های انعقادی هستند که برای ارزیابی عملکرد سیستم هموستاز (توقف خونریزی) استفاده می‌شوند. این دو آزمایش کمک میکنند تا پزشک بفهمد مسیرهای خارجی و داخلی انعقاد خون چقدر درست کار میکنند و آیا بیمار در خطر خونریزی یا ترومبوز قرار دارد یا نه.
در این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهیم که رنج نرمال PT و PTT چقدر است، چه عواملی باعث تغییر آن‌ها میشود و چطور باید نتایج را تفسیر کنید.
تعریف و کاربرد تست PT (Prothrombin Time) | تفسیر PT
PT یا زمان پروترومبین مدت زمانی است که پلاسما پس از افزودن ترومبوپلاستین و کلسیم منعقد میشود. این تست عملکرد مسیر خارجی و مشترک انعقاد را بررسی میکند، به‌ویژه فاکتورهای I (فیبرینوژن)، II (پروترومبین)، V، VII و X.
PT Kit
کاربردهای بالینی PT (رنج نرمال PT، موارد مصرف)
- بررسی عملکرد کبد
- بررسی کمبود ویتامین K
- ارزیابی اثر داروهای ضدانعقاد مانند وارفارین
- بررسی خونریزی یا کبودی غیرطبیعی
کارشناسان آزمایشگاه جهت آگاهی کامل در مورد آزمایش PT به لینک زیر مراجعه کنند:
تعریف و کاربرد تست PTT / aPTT (Partial Thromboplastin Time) | تفسیر PTT
PTT یا aPTT مدت زمانی است که پس از افزودن فسفولیپید، فعال‌کننده و کلسیم به پلاسما، لخته تشکیل میشود. این تست مسیر داخلی و مشترک انعقادی را بررسی میکند، شامل فاکتورهای VIII، IX، XI، XII و X، V، II و I.
کاربردهای بالینی PTT (رنج نرمال PTT، موارد مصرف)
- بررسی کمبود فاکتورهای انعقادی
- تشخیص هموفیلی A و B
- بررسی وجود مهارکننده‌ها (مثل لوپوس آنتیکواگولانت)
- کنترل درمان با هپارین
کارشناسان آزمایشگاه جهت آگاهی کامل در مورد آزمایش PTT به لینک زیر مراجعه کنند:
راهنمای جامع آزمایش PTT (aPTT): اصول، روش‌ها، تفسیر نتایج و کنترل کیفی
رنج نرمال PT و PTT (Normal Range) + INR
| نوع تست | محدوده نرمال | واحد |
|---|---|---|
| PT (Prothrombin Time) | 11 تا 13.5 ثانیه | ثانیه (s) |
| INR (International Normalized Ratio) | 0.8 تا 1.2 (افراد سالم) | — |
| aPTT (Activated Partial Thromboplastin Time) | 25 تا 35 ثانیه | ثانیه (s) |
⚠️ توجه: مقادیر نرمال ممکن است بسته به نوع کیت و دستگاه آزمایشگاهی کمی متفاوت باشد.
تفسیر نتایج PT و PTT: چه زمانی طولانی می‌شوند؟
طولانی شدن PT (رنج نرمال PT، دلایل افزایش PT)
- بیماری‌های کبدی (کاهش سنتز فاکتورها)
- کمبود ویتامین K
- مصرف داروهای ضد انعقاد (وارفارین)
- DIC (انعقاد داخل عروقی منتشر)
- وجود مهارکننده‌ها
طولانی شدن PTT (رنج نرمال PTT، دلایل افزایش PTT)
- هموفیلی A (کمبود فاکتور VIII)
- هموفیلی B (کمبود فاکتور IX)
- وجود لوپوس آنتیکواگولانت
- درمان با هپارین
- DIC یا کمبود فاکتورهای مسیر داخلی
طولانی شدن همزمان PT و PTT (اختلال مسیر مشترک)
- بیماری‌های شدید کبدی
- DIC
- کمبود فاکتورهای مسیر مشترک (I, II, V, X)
- مصرف همزمان هپارین و وارفارین
نکات مهم آزمایشگاهی (پیش‌تحلیل، نمونه‌گیری، خطاها)
- نمونه باید در لوله آبی (حاوی سدیم سیترات 3.2%) جمع‌آوری شود.
- نسبت خون به سیترات باید دقیقاً ۹ به ۱ باشد.
- پلاسمای مورد استفاده باید پلاسمای سیترات‌دار جداشده و تازه باشد.
- هرگونه همولیز یا تاخیر در انجام تست میتواند نتیجه را تغییر دهد.
- در بیماران تحت درمان با هپارین، بهتر است از PTT کنترل شده استفاده شود.
INR چیست و چه ارتباطی با PT دارد؟ (فرمول INR)
در بسیاری از آزمایشگاه‌ها برای گزارش نتایج PT از شاخص INR (نسبت نرمال بین‌المللی) استفاده میشود تا نتایج بیماران مختلف با کیت‌های متفاوت قابل مقایسه باشد.
INR = ( PT بیمار / PT نرمال ) ^ ISI
که در آن ISI شاخص حساسیت بین‌المللی است که توسط سازنده کیت تعیین میشود.
نکات کلیدی تفسیر برای پزشک و کارشناس
- همیشه PT و PTT را با هم تفسیر کنید، چون اطلاعات مکمل میدهند.
- در صورت طولانی بودن، تست Mixing Study میتواند تعیین کند مشکل از کمبود فاکتور است یا از وجود مهارکننده.
- در بیماران بستری، تغییر ناگهانی PT یا PTT میتواند نشانه خونریزی داخلی یا DIC باشد.
سوالات متداول درباره رنج نرمال PT و PTT (FAQ)
۱) اگر PT طولانی ولی PTT نرمال باشد یعنی چه؟
احتمالاً اختلال در مسیر خارجی انعقاد است، مثل کمبود فاکتور VII یا مصرف وارفارین.
۲) اگر PTT طولانی ولی PT نرمال باشد یعنی چه؟
اختلال در مسیر داخلی، مثل هموفیلی یا وجود لوپوس آنتیکواگولانت.
۳) INR چیست و چرا از آن استفاده میشود؟
INR روشی برای استانداردسازی نتیجه PT است تا بین آزمایشگاههای مختلف قابل مقایسه باشد.
۴) آیا رژیم غذایی روی PT و PTT تأثیر دارد؟
کمبود ویتامین K یا تداخلات دارویی طولانیمدت میتواند PT را تغییر دهد.
۵) کدام داروها نتایج را تغییر میدهند؟
وارفارین PT را افزایش میدهد و هپارین سبب طولانی شدن PTT میشود.
۶) نسبت خون به ضدانعقاد در لوله سیترات چقدر باید باشد؟
نسبت استاندارد ۹ به ۱ است؛ عدم رعایت آن نتایج را دچار خطا میکند.
۷) چرا دو آزمایشگاه برای یک بیمار نتایج متفاوت گزارش میکنند؟
به علت تفاوت کیت، دستگاه، ISI و شرایط پیشتحلیلی؛ استفاده از INR کمک میکند نتایج قابل مقایسه شوند.
۸) هدف درمانی INR در بیماران روی وارفارین چقدر است؟
بسته به اندیکاسیون معمولاً ۲ تا ۳ (و در برخی شرایط ۲.۵ تا ۳.۵)؛ طبق نظر پزشک معالج تنظیم میشود.
۹) چه زمانی باید Mixing Study انجام شود؟
وقتی PT یا PTT طولانی است تا مشخص شود علت، کمبود فاکتور است یا وجود مهارکننده.
۱۰) محدوده نرمال aPTT برای پایش هپارین چگونه تفسیر میشود؟
هدف درمانی به پروتکل آزمایشگاه و کیت بستگی دارد (اغلب 1.5 تا 2.5 برابر کنترل)، و باید با پزشک معالج هماهنگ شود.
منابع معتبر برای مطالعه بیشتر
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK604215/
- Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods, Latest Edition – Coagulation Chapter.