تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF): علائم، درمان و پیشگیری
تب خونریزی دهنده کریمه کنگو یک بیماری ویروسی خطرناک است که عمدتاً از طریق گزش کنه‌های آلوده و تماس با خون یا بافت حیوانات آلوده به انسان منتقل می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث علائم شدید از جمله خونریزی‌های داخلی و خارجی شود و در صورت عدم درمان به موقع، کشنده باشد. پیشگیری از طریق رعایت بهداشت فردی و استفاده از لباس‌های محافظ امکان‌پذیر است.
فهرست مطالب
🔬 عامل بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو
تب خونریزی دهنده کریمه کنگو توسط ویروسی از خانواده بونیاویریده و جنس نایروویروس (Nairovirus) ایجاد می‌شود. این ویروس به‌ویژه در کنه‌های جنس Hyalomma یافت می‌شود که به عنوان ناقلان اصلی بیماری شناخته می‌شوند. ویروس CCHF در بدن کنه‌ها تکثیر می‌شود و از طریق گزش به بدن انسان منتقل می‌شود. این ویروس می‌تواند از طریق تماس با خون و بافت‌های آلوده حیوانات نیز منتقل شود.
منبع اصلی عفونت
منبع اصلی عفونت، حیوانات اهلی مانند گاو، گوسفند، بز و شتر هستند. حیوانات آلوده ممکن است هیچ علائمی از بیماری نشان ندهند، اما خون یا بافت‌های آنها می‌تواند ویروس را به انسان منتقل کند.
🦠 راه‌های انتقال بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو
انتقال از طریق کنه
کنه‌های آلوده به ویروس می‌توانند با گزش انسان ویروس را منتقل کنند. این گزش معمولاً در مناطق روستایی و دامداری‌هایی که کنه‌ها در آن مناطق زندگی می‌کنند، رخ می‌دهد.
انتقال از طریق تماس با خون یا بافت‌های آلوده
این بیماری همچنین می‌تواند از طریق تماس مستقیم با خون یا بافت‌های حیوانات آلوده، به ویژه در زمان ذبح و کشتار، به انسان منتقل شود. در این حالت، انتقال به‌ویژه در افرادی که در تماس نزدیک با حیوانات و فرآیندهای کشتار قرار دارند، رایج است.
انتقال از انسان به انسان
انتقال از انسان به انسان معمولاً از طریق تماس با خون، مایعات بدن یا بافت‌های فرد آلوده در دوره خونریزی‌دهنده اتفاق می‌افتد. این انتقال می‌تواند در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی نیز رخ دهد.
🧬 علائم بالینی تب خونریزی دهنده کریمه کنگو
دوره کمون
دوره کمون بیماری معمولاً ۱ تا ۹ روز است و بستگی به نوع و شدت قرار گرفتن فرد در معرض ویروس دارد. علائم اولیه بیماری ممکن است شبیه به بیماری‌های ویروسی دیگر باشد و ممکن است با علائمی مانند تب، سردرد، درد عضلانی و گلودرد همراه باشد.
علائم اولیه
در هفته اول بیماری، بیماران معمولاً با علائم عمومی همچون:
- تب بالا (که ناگهانی بروز می‌کند)
- سردرد شدید
- درد عضلانی و مفصلی
- تهوع، استفراغ، و ضعف عمومی مواجه می‌شوند.
دوره خونریزی‌دهنده
در روزهای دوم و سوم بیماری، بیماران وارد مرحله خونریزی‌دهنده می‌شوند. این مرحله می‌تواند به شدت تهدیدکننده باشد و علائم زیر را شامل شود:
- خونریزی از بینی، لثه و دستگاه گوارش (مانند خونریزی در مدفوع یا استفراغ)
- خونریزی زیر پوست و ایجاد لکه‌های قرمز یا بنفش
- اختلالات انعقادی و خونریزی‌های داخلی
- اختلال در عملکرد ارگان‌های مختلف بدن مانند کبد، کلیه و قلب
در این مرحله، خونریزی‌های داخلی و خارجی می‌توانند باعث کاهش شدید فشار خون و نارسایی ارگان‌ها شوند که می‌تواند به مرگ بیمار منجر گردد.
دوره نقاهت
پس از گذراندن مرحله خونریزی‌دهنده، برخی بیماران به تدریج بهبود می‌یابند و وارد دوره نقاهت می‌شوند. این دوره ممکن است با بهبود عمومی و کاهش علائم همراه باشد، اما برخی از بیماران ممکن است دچار مشکلاتی مانند آسیب‌های کبدی یا کلیوی شوند که نیاز به درمان حمایتی دارد.
🧪 روش‌های تشخیص تب خونریزی دهنده کریمه کنگو
تشخیص تب خونریزی دهنده کریمه کنگو بر اساس علائم بالینی، تاریخچه تماس با منابع آلوده و آزمایش‌های آزمایشگاهی است. روش‌های مختلف تشخیصی عبارتند از:
آزمایش PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز) برای تب خونریزی دهنده کریمه کنگو
آزمایش PCR به عنوان یکی از دقیق‌ترین روش‌های تشخیص ویروس در بدن انسان استفاده می‌شود. این آزمایش از DNA ویروس برای تشخیص بیماری استفاده می‌کند و می‌تواند در مراحل اولیه بیماری نیز مثبت باشد.
تست‌های سرولوژیک
آزمایش‌های سرولوژیک مانند الایزا (ELISA) برای شناسایی آنتی‌بادی‌های خاص به ویروس CCHF انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها معمولاً در دوره‌های بعدی بیماری مؤثر هستند.
آزمایش‌های تکمیلی
- بررسی تعداد پلاکت‌ها، عملکرد کبد و کلیه
- ارزیابی خونریزی‌های داخلی
- بررسی میزان آنتی‌بادی‌های IgM و IgG که در طی دوره بیماری تغییر می‌کنند.
💊 درمان تب خونریزی دهنده کریمه کنگو
درمان حمایتی
در حال حاضر درمان خاصی برای تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو وجود ندارد، اما درمان حمایتی می‌تواند به کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند. درمان حمایتی شامل موارد زیر است:
- تأمین مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی بدن
- تصحیح اختلالات انعقادی و خونریزی
- پشتیبانی از عملکرد ارگان‌های حیاتی (کبد، کلیه، قلب)
- استفاده از داروهای ضدویروسی مانند ریباویرین (در برخی موارد)
درمان ضدویروسی
ریباویرین، دارویی ضدویروسی است که در برخی مطالعات برای درمان تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو مؤثر بوده است، به‌ویژه در کاهش شدت بیماری در مراحل ابتدایی. این دارو به صورت وریدی یا خوراکی تجویز می‌شود.
🛡️ پیشگیری از تب خونریزی دهنده کریمه کنگو
پیشگیری از گزش کنه
برای پیشگیری از ابتلا به بیماری CCHF، استفاده از لباس‌های محافظ، دافع حشرات و رعایت بهداشت فردی در هنگام حضور در مناطق آلوده به کنه‌ها ضروری است.
جلوگیری از تماس با خون و بافت‌های آلوده
اجتناب از تماس با خون، بافت‌ها و فرآورده‌های حیوانی آلوده، به‌ویژه در کشتارگاه‌ها و دامداری‌ها، می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد. به‌ویژه در مناطق روستایی که احتمال تماس مستقیم با حیوانات وجود دارد، این نکات بسیار اهمیت دارند.
واکسیناسیون تب خونریزی دهنده کریمه کنگو
در حال حاضر واکسنی برای بیماری CCHF در دسترس نیست، اما برخی تحقیقات در حال انجام است تا واکسنی مؤثر برای پیشگیری از این بیماری توسعه یابد.
🏥 وضعیت تب خونریزی دهنده کریمه کنگو در ایران
در ایران، تب خونریزی دهنده کریمه کنگو به‌ویژه در استان‌های شرقی و جنوب شرقی کشور شایع است. این بیماری معمولاً در فصل‌های گرم سال و در مناطقی که فعالیت‌های دامداری و کشتار حیوانات رایج است، گزارش می‌شود. وزارت بهداشت و درمان ایران اقدامات متعددی برای پیشگیری از این بیماری انجام داده است، از جمله:
- آموزش کشاورزان و دامداران در مورد خطرات بیماری
- تأمین واکسن و داروهای ضدویروسی در مناطق آلوده
- کنترل و نظارت بر بازارهای دام و کشتارگاه‌ها
در مجموع، رعایت بهداشت فردی، استفاده از لباس‌های محافظ و مراقبت از دام‌ها در هنگام تماس با خون و بافت‌های حیوانات آلوده از جمله روش‌های اصلی پیشگیری از بیماری است.
💡 سوالات متداول درباره تب خونریزی دهنده کریمه کنگو
تب خونریزی هنده کریمه کنگو چیست؟
تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو یک بیماری ویروسی خطرناک است که توسط ویروسی از خانواده بونیاویریده ایجاد می‌شود و عمدتاً از طریق گزش کنه‌های آلوده و تماس با خون یا بافت حیوانات آلوده به انسان منتقل می‌شود.
علائم اولیه تب خونریزی هنده کریمه کنگو چیست؟
علائم اولیه شامل تب ناگهانی، سردرد شدید، درد عضلانی و مفصلی، تهوع، استفراغ و ضعف عمومی است که معمولاً در هفته اول بیماری ظاهر می‌شوند.
آیا بیماری CCHF از انسان به انسان منتقل می‌شود؟
بله، انتقال از انسان به انسان معمولاً از طریق تماس با خون، مایعات بدن یا بافت‌های فرد آلوده در دوره خونریزی‌دهنده اتفاق می‌افتد.
دوره کمون تب خونریزی هنده کریمه کنگو چقدر است؟
دوره کمون بیماری معمولاً ۱ تا ۹ روز است و بستگی به نوع و شدت قرار گرفتن فرد در معرض ویروس دارد.
آیا درمان خاصی برای تب خونریزی کریمه کنگو وجود دارد؟
در حال حاضر درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد، اما درمان حمایتی می‌تواند به کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند. داروی ریباویرین نیز در برخی موارد استفاده می‌شود.
چگونه از ابتلا به بیماری CCHF پیشگیری کنیم؟
پیشگیری شامل استفاده از لباس‌های محافظ، دافع حشرات، رعایت بهداشت فردی و اجتناب از تماس با خون و بافت‌های حیوانات آلوده است.
آیا واکسنی برای تب خونریزی هنده کریمه کنگو وجود دارد؟
در حال حاضر واکسنی برای بیماری CCHF در دسترس نیست، اما تحقیقاتی برای توسعه واکسن مؤثر در حال انجام است.
کدام حیوانات ناقل بیماری CCHF هستند؟
حیوانات اهلی مانند گاو، گوسفند، بز و شتر ناقل اصلی بیماری هستند که ممکن است هیچ علائمی از بیماری نشان ندهند.
آیا بیماری CCHF کشنده است؟
بله، در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، بیماری CCHF می‌تواند کشنده باشد، به ویژه در مرحله خونریزی‌دهنده که باعث کاهش شدید فشار خون و نارسایی ارگان‌ها می‌شود.
در ایران بیماری CCHF در کدام مناطق شایع است؟
در ایران، این بیماری به‌ویژه در استان‌های شرقی و جنوب شرقی کشور و در فصل‌های گرم سال شایع است.